Все новости
14 Апрель 2020, 21:00

Порыс (ойлымаш)

Пурам чоҥен, пӧртым нӧлтен шындымаш, илышыште иканат чарнен огыл: революций деч ончычат, колхоз – артельым погымо годымат, Кугу сар деч варасе ийлаштат, у деч у, кугу деч кугу пӧрт-влакым нӧлтен шындат. Кызытсе жапыште ойыртемже гына весе: шукыжо кермыч дене негызлат, да авагаштам, вуй леведышым кран дене нӧлтат. Проста пӧртым огыл, а кок-кум пачашан полатым.Тыгай йӧн дене пурам чоҥымаш да пӧртым нӧлтен шындымашым айырым пагытыштат эртареныт.

Пурам чоҥен, пӧртым нӧлтен шындымаш, илышыште иканат чарнен огыл: революций деч ончычат, колхоз – артельым погымо годымат, Кугу сар деч варасе ийлаштат, у деч у, кугу деч кугу пӧрт-влакым нӧлтен шындат. Кызытсе жапыште ойыртемже гына весе: шукыжо кермыч дене негызлат, да авагаштам, вуй леведышым кран дене нӧлтат. Проста пӧртым огыл, а кок-кум пачашан полатым.
Тыгай йӧн дене пурам чоҥымаш да пӧртым нӧлтен шындымашым айырым пагытыштат эртареныт. Тунам чыла пашам кид вий дене шуктеныт. Вӱдшор эртымеке пӧръеҥ-влак 3-4 еҥ бригадыш чумырген, уланрак илыше-влак деке пурам чоҥашлан кычал миеныт.
Ик тыгай бригаде Арка могыр гыч кумытын, уста-шамыч: Пайкий, Сайтий да Тойкий Эльяныш миен, ончычсо торгаш Пантелей кугызалан вич пусакан пӧрт пурам чоҥаш тарлалтыныт, ак да пукшымо шотышто кутырен каҥашеныт.
Торгаш Пантелей кугыза тарлаш тарлен, но пукшымаш шот чӱдырак лийын, оза чаҥга койышыжым ончыктен: кочкыш-йӱшым пашадар шотеш чотлен. Садлан уста-влак обед годым ӱстелыште могай кочыш-йӱыш лийын, чылаж денат пайдаланаш тыршеныт: чай стаканыш шекар, шӧнчал, южгунам вареньым шынденыт, чылажымат пырля лугеныт. «Неле пашам шукташлан кочкыш ток лийшаш», – маныныт нуно.
Чоҥышо уста-шамыч окна мартен, ӱлыл кажне нергым текшыренак, «Шым гана мерка дене висен, ик гана пӱчкын», чотшым чотыш конден, ӧре ден пусак-влакым тӧр ыштен, пырля-влакым икте-весе дене келыштарен пуралышт.
Кокымшо пурам окна-омса коклам вискален-шотлен, ӧрдыж гыч ончымаште ок палдырне, изирак пурам чоҥышт. Окна деч кӱшкӧ: авагашта, карниз да стропилалан кумшо пурам чоҥен шындышт.
Чыла пашам шуктымеке, Пантелей оза кӱчык жапыште пура чоҥалтмылан, Арка вел гыч тарлалтше уста-шамычлан пашадар гыч кочмо-йӱымӧ акын процентшым кудалтен, оксам тӱлен, ужатен колтыш.
Ынде пӧртлан пурам нӧлташ пагыт толын шуэш, вӱмам эртарыман. Чыла ӱзгар ямдылыме гае.
– Кокла пурамыт негызлыме пырня-влак дене огыт келше, кӱчык улыт!! – кычкырат вӱмаште мокым оптышо да пусакым тӧрлышӧ-шамыч.
– Логалеш чарнаш! Мом ышташ? – вӱмашке погынышо-влакын йӱкышт шокта. – Уста-влакым ӱжман!
Пантелей кугызат аптранен. Пашадар акым тӱрыс тӱлыдымыжым шарналтат, мастар-влак деке Арка могырыш кудалеш да нуным кумыстымат налын толеш. Вӱмаше толшо уло калык ончылно порысыжым чыла раш тӱла.
Уста-влак пашадарым тӱрыснек да процентшымат налмеке, окна да омса верланышаш нерге-влакым вискален, писке дене пӱчкытат, пырня-влакым шке олмышкышт пурен возыт, авагаштамат, карнизымат пыштат, стропила-влакымат шогалтат. Паша тунаре вораныш, кок шагатат пеле коклаште пӧрт пурам вӱмаш толшо-влак нӧлтен шындышт.
Пантелей кугыза пӧрт нӧлтымӧ паша тыге сайын воранымылан, уста-влакым пеш чеслын сийлен, ончычсо чояланыше да чаҥга койышыжым ӧрдыжеш коден, порысыжым тӱрыснек тӱлен, Арка вел марий-шамычым ужатен колта.
А мыланна, ту годсо уста-влакын чояланыше да чаҥга койышан тӧрамыт ваштареш кучедал моштымыштлан кӧранаш да куанаш веле кодеш.
М. Данилов