Сар мыйын ешемын пӱрымаштыже

Сарыште ачам пулеметчик лийын. Фронт гыч треугольник-серыш-влак толыныт. 1942 ий 22 сентябрьыште мыйын ачам колен. Тиде кечын мыланем кок ий темын. Мый тудым илышым ужын омыл, тудо могайрак лийын ом пале, кеч фотосӱретшат кодын огыл. Ме кум йоча кодынна: кок изам, 1928 да 1931 ийыште шочшо-влак, да мый – 1940 ийыште шочынам.

Пуля тудын вуйышкыжо логалын, вигак колен. Окопышто тудын воктене мемнан ял гыч пӧръеҥ лийын, тудо сар гыч ик кид деч посна пӧртылын. Лач тудо авамлан ачамын колымыж нерген каласкален. Ачамым Калинин областьысе Великолукинский районысо Копыылово селаште тойымо.

Ачамын эше ик изаже фронтышто колен, кокытшо мӧҥгӧ пӧртылыныт. Ачам деч вара кок Коран книга кодын, тудын кӧргыштӧ авам ачамын сар гыч серышыже-влакым арален. Мый, изи йоча, авам деч йодынам: «Ачам кӧн тӱсан лийын?». Тудо изам ӱмбаке ончыктен.

Ялыште мемнан уремыште индеш пӧртыштӧ илыше йоча-шамычын ачашт сар гыч пӧртылын огыл. Ме родо-шочшо-влак гай кушкынна. Чодырашке емыжым, пуым погаш эре пырля коштынна. Авана-влак эрдене пашашке каеныт, кастене гына мӧҥгӧ пӧртылыныт. Мемнан ушкална лийын, сандене ме кугыжанышлан шӧрым, ӱйым, шылым сдаватлышаш лийынна. Мыланна шкаланна нимат кодын огыл. Мыйын пенсием 40 теҥге лийын. Кунам пенсийым шалатеныт, налоговый агент ялсоветыште вучен шинчен, тушеч налогым кучен коденыт.

Шарнем, кунам мый 1-ше классыш тунемаш кайышым, авам пенсийым тичмашнек кодаш йодын, кеч карандашым налаш.

Авам нигунамат шинчавӱдшым ончыктен огыл. Илыш пеш неле лийын. Полышым нигушеч вучаш. Иза-влак армийыш каеныт. Шарнем, авам ялсоветыш имне дене пакчам куралаш манын йодын миен. Но пуэн огытыл… Ме тудын дене кид дене кӱнченна, мый тунам 3-шо классыште тунемынам. Авамын марием кок сарын участникше, сарыште колен, кок эргым служитла манын каласаш ушыштыжат лийын огыл, очыни. 1975 ийыште авам ош тӱня дене чеверласыш, тудлан 72 ий ыле.

Кызыт Кугу Отечественный сарын участникше, участник-влакын тулык ватышт, тылыште тыршыше-влаклан тӱрлӧ льгото уло. Но нуно сар гыч илыше пӧртылыныт, икшыве-шамычым ончен кугемденыт. Кызыт нунылан кугыжаныш пеш сай полша. А ме, сар жапысе йоча-влак, ача деч посна кушкынна, пеш нужнан иленна, мемнам кугыжаныш огеш уж. Авана-влакым жал, нуно шке пелашаштым сар гыч вучен шуктен огытыл.

Авам пытартыш кечыж марте мый денем илен. Тудым чыла икшывыже ден уныкаже-влак йӧратеныт.

Авамын шочыжо-влак нерген изиш возынем. Тудо ешыште эн кугу лийын. Тудын деч вара шольыжо, вара кум шӱжарже лийыныт. Шӱжарже-влакын марийышт сарыште коленыт. Кокымшо шӱжарже пелашыже колымо нерген похоронкым налмеке, Свердловск ола гыч йочаж дене ялыш толыныт да сар пытымешке тыште иленыт.

Кумшо шӱжарже Бурай районышто илен. Марийже колен, вич икшыве кодын.

Изирак шӱжаржын марийже увер деч посна йомын, тудынат кок эргыже кодын. Авамын шольыжо пеш грамотный айдеме лийын. Сар деч ончыч Бурай райкомышто пашам ыштен. Сарыште политрук лийын. Сар гыч кок шинча деч посна пӧртылын. Тудо нигунамат инвалид улам манын ойлен огыл, мутланаш йӧратен, баян дене шоктен. Уфаште Браиль системым тунемын. Уждымо-влаклан школым почын да тиде школын директоржо лийын. «Жизнь слепых» журналым налын да парняже-влак дене лудын.

Ме, сар жапысе йоча-влак, кажне ийын шагалем толына. Ме чылаланат тунемынна, пашам ыштенна, эн тӱҥжӧ мыланна паша лийын. Мый пашан ветеранже да нефтяной промышленностьын отличникше улам. Тек тӱняште эре тыныс илыш лиеш, сар нигунамат ынже лий.