Илышыште эн тӱҥ - йӧратымаш

Ала-кунам дыр Сухомлинский тыге каласен: «Пиалан шоҥгылык ок лий: тудо пагалыме але мондалтше лиеш. Ковам ден кочамын пагалыме шоҥгылыкышт. Нуно сай илышым илен эртареныт да пиалан шоҥгылыкым вашлийыныт, пеленышт икшывышт, уныкашт-влак.

Кунам мыланем 7 ий ыле, тудо мыйым верандыш кондыш да чывым ончыктыш, а тудо коҥга йымалне шинча ыле. Уремыште йӱштӧ, поранан теле, а коҥга воктене шокшо, мыйымат кугу межан шовычыш пӱтырал шындышт. Чывын йолжо кугу лийын да мӧҥгышкӧ поремаш пуртеныт да тудым уныкалан ончыкташ лийыныт. Тудо мыланна чыла ончыктен лекте. Ме кочам дене пырля вичаш лектынна, ушкалым ончаш але кама пукшаш, тудо мемнан дене пырля чодыраш куржталын, икымше лум пеледышым ончыктен, а тудыжым чодыра гыч конден да мыланна пакчаштыже шынден, куткышуэм ончаш коштынна, снеге кушмо верым ончыктен. Ме изина годым ӱдыр-влак дене сливам пушеҥге гыч кӱрына ыле, а тудо воштылын веле. Кызыт ме кугемынна, туге гынат тудо мемнан ончыкылыкна верч ойгырта, мемнан дене кугешна, мемнан грамотына-влакым пырдыжеш пижыкта. Тудо мый декем 1 сентябрьыште толын да ик эн ончыч тунемаш пурымо нерген пален налын. Тудо мыйым чын лияш да мучаш марте каяш туныктен. Икана тыге каласыш: «Решенийын пеле-пулалык ок лий» да тиде мыйын илыш девизем лийын. Мемнан кочана, мемнан ик эн тӱҥ да сай пӧръеҥна – Хайдаров Альберт Ягудинович.

А тудо кеч-кунамат да кажне уныкаже пелен лияш тыршен. Изи годым саде пушеҥге гыч кӱрлын налме сливаланат вурсен, туге гынат кеч-кунамат арален. Тудын деч кеч-кунамат мелна пуш толеш. Изи кап-кылан да мотор чевер шовыч дене. Тудым шӱмжӧ кугу, поро. Тудлан йот икшыве-влак уке улыт, тудо кажнылан «Рая авай» улеш. Изи годым малаш вочмо деч ончыч тудо мыланна кумалтыш мутым лудын. Нине мут дене мы кызытат илена. Тудо чын ӱдырамаш, тудын пӧртыштыжӧ кеч-кунамат волгыдо да шокшо, а плиташте шокшо кочкыш. Тудлан ме кеч-кунамат изи лийын кодына. Кована мыланна ӱдырамашын виян да тидын годым чапле ава да вате лийын кертме нерген ончыктен. Тыгак айдемыште порым ужаш туныктен. Тудо – эн поро да чыла умылышо – мемнан кована Хайдарова Рафиля Минулловна.

Ковам ден кочам 15 ий гыч пырля улыт. Нуно ик классыште пырля тунемыныт, пошкудо яллаште иленыт, а кочам ковамым 10 километр уштышыш ужаташ коштын. Йолын. Ковам тиде икымше ончалтыш гыч йӧратымаш манын каласен.

Школ деч вара кочам университетыш тунемаш каен, а ковам пашам ыштен. Ковам кӱшыл образованийым налмеке мужыраҥыныт. Тудо химий ден биологийым туныктен. Ковамлан 22 ий лийын, а кочамлан – 23.

Тудын илышыштыже романтике лийын огыл, но нунын ик чоялыкышт уло. Нуно икте-весыштым воштылыкташ тыршат. Мыланем ойленыт, воштылтыш мемнам самырыкемда – кована ден кочана кызытат шӱм-чонышт дене самырык улыт. Тугеже тиде шомак чыныш миен лектеш.

Мыняре шкемым шарнем, нунын дене пӧртыштӧ эре ятыр уна. Шочмо кечын гын телефонын йыҥгыртыме йӱкшӧ гына шокта. Тидыже арамлан огыл, очыни.

Нуно коктынат кугу ешлаште кушкыныт, изинекак «кугырак» лийыныт. Чыла тидым нуно шке ӱмырышт гоч наҥгаеныт да шке икшывышт да уныкашт-влаклан пуэныт. А икшывышт нунын чапле – кум ӱдыр. Кажне пайремыш кугу еш дене чумыргат. Ковамын шочмо кечыже 5 январьыште и кочам эре тыге ойлен: «Оньо ава деке шочмо кечышкыже толын отыл гын, тугеже У ий пайремым шотлыманат огыл».

Шукерте огыл мый ковам деч йодым: «Еш илышет кузерак эртыш, ковай?». А тудо «Шижде» манын вашештыш.

Паледа, кызыт гын йӧршеш весе. Еҥ-влак мужыраҥыт, а ик ият пеле гыч ойырлат. Мужыраҥмышт годым нуно ӱмырешлан манын шоненыт, дыр. Вет еш илышыште чылажат лийын кертеш, туге гынат чыла нелылыкым сеҥен лекман.

Ковам ден кочам икте-весыштым ӱмырышт мучко палат. Туге гынат ик ганат ӧкынен огытыл. Нуно ты илышыштым пырля чоҥеныт, икте-весыштлан эҥертеныт, нелым, йӧсым пырля чытен лектыныт.

15 ияш ӱдыр ден рвезе икте-весыштым йӧратеныт да тудым ӱмырышт мучко пеленышт наҥгаеныт. А тидыже илышыште эн тӱҥ огыл мо?

Д. Мусина.