Калыкемын «ойӧрӧ» философийжылан келшыше историй-влак

Калтаса эҥер воктелсе чодыра корно дене еҥ тӱшка ошкылеш. Ыле тугай жап, кунам районнан Танып эҥер воктелсе кундем илышын шолын шогымо верже лийын. Мочальный кордонышто мочылам шӱйктеныт, Танып эҥер дене пушеҥгым шоло дене (лесосплав) волтеныт. «Райтоп» организацият ыле. «Райтоп» организаций сушзаводлан да районысо учреждений-влаклан пуым ямдылен. Тунамсе жапыште сушзаводын котельныйже пу дене пашам ыштен. Икманаш, тиде кундемыште пашавер ситышын лийын. Мочальный кордон велкыла ошкылшо тиде тӱшкаште Эслывай лӱман пӧръеҥат уло. Эслывай вачешыже савам нумал ошкылеш. Тиде корно ик тураште пеш кӱкшӧ, кӱжгӧ да шуко укшеран кож воктеч шуйналтеш. Еҥ тӱшка тиде кож деке лишемеш.

Лач тиде татыште саде кугу кож вел гыч корнышкыла кужу, пеш кӱжгӧ кишке нушкын толеш. Эсылвай вачыже гыч саважым налеш да саде кишкым руаш пижеш. Вашке кишке кокыте руалт возеш. Кишкын кок ужашыжат мундырала пӧрдаш тӱҥалеш. Эслывай тугак саваж дене солкала. Пӱчкылтшӧ кишке кӧршытӧ кишке иге-влак койыч. Эслывай кишке иге-влакым йолжо дене сыдырен луктедыш да рокеш тошкыш. Тиде шучко верыш саде кож деч эше тугаяк кишке нушкеш. Эслывай тиде кишкымат саваж дене падыштен оптыш. Еҥ тӱшка умбакыже ошкыльо. А саде кож воктене вӱр, вӱр сокта пӱчкыш гай койшо кишкын капше, рокышто почаҥше кишке иге-влак киен кодыч. Кок ий жап эртыш. Тиде корно денак тугак еҥ тӱшка ошкылеш. Саде кужу кож деке лишемыт. Еҥ тӱшка гыч ик еҥже, молан дыр, тиде кожым ончен ошкылеш. Трук тиде кожын укш-влак коклаште шинчажлан айдеме йол перныш. Тӱткынрак ончалаш тыршыш. Айдеме йол – моло огыл. «Ай-ай, кожышто айдеме кеча-с», – кычкырале саде еҥет. Чыланат кож воктеке куржын мийышт. Саде татыште тиде пикталт кечше еҥыште Эсылвайым пален шуктышт. Молан Эсылвай тиде кожеш пикталтын, молан тыгай торашке толын, могай вий тудым тышке конден, мом кечывалым шонен коштын, мом йӱдым шонен киен – нигӧат кызыт ок пале.

«Эпере (кӱлдымашланак лийын) ик чонанымат ит пушт, пушеҥгымат ит тодышт опто, ужар шудымат ит кӱрышт опто», – ойлалтше «Ойӧрӧ» философийыштына.

Нигӧмат лӱдыкташ ом трыше. Тек Эслывай моло амал дене пикталтын лийже.

А. Окмакин.