Кунам Братовщине ялыште Агаповмыт илат, ял илаш тӱҥалеш

Октябрь, шӧртньӧ шыже шога. Районышто уржа-сорла мучашке лишемын. «ИТС-Агро» ООО-то тений ачаж ден эргыже Александр ден Сергей Агаповмыт поснак ойыртемалтыныт. «Акрос» комбайн дене нуно тӱжем утла гектарыште киндым погеныт, тидын годым 10 тӱжем утла центнер пырчым кыреныт. Кинде лектышат сай лийын, гектар гыч 20 центнер дене погеныт. Александр ден Сергей Агаповмыт гай еҥ-влаклан кӧра мланде кучалтеш манын, калыкыште ойлат. Тидыже мотор мутлан кӧра гына каласыме огыл.

Кеч-могай пашаште, кеч-могай профессийыште династий-влак улыт. Курым гыч курымыш ача шке шинчымашыж ден моштымашыжым эргыжлан пуа. Илыш тыге ышталтын. Тыге тукым ден тукым кылдалтыныт. Тошто Яш ялсоветыште верланыше Братовщине ял гыч киндым ончен куштышо тукым Николай Агапов гыч тӱҥалын манмаш чын огыл. Ялыште киндым ожнысек ончен-куштеныт, тиде пашам кугезе кочана-влак шуктеныт. А механизатор-комбайнер Агаповмыт лач Николай деч тӱҥалыныт. Николай Алексеевич, Александрын ачаже да Сергейын кочаже, «сар жапысе икшыве-влак» тукым гыч улеш. Фашист кашак мемнан эл ӱмбаке кержалтмыж годым тудлан улыжат куд ий веле лийын. Тудлан сар жапысе чыла нелылыкым – шужымаш, кылмымаш, неле паша – ужашыже пернен. Южиктыже, очыни, куд ияш йоча вара мом ыштен кертеш манын, шоналта дыр. Кӱлеш лиеш гын, чыла ыштен кертеш. Николай Алексеевич ӱмыржӧ мучко киндым пагален. Шкетын веле огыл, тудын тукымжо чыланат тыгай лийыныт. Кугеммеке, механизатор лийын. Трактор, комбайн дене тыршен. Братовщине пасулаште киндым ӱден, поген. Кодшо курымын 50-шо ийла гыч тӱҥалын 1986 ий марте Николай Алексеевич «Рассвет» колхозышто, а вара кугемден ыштыме «Заря» колхозышто механизатор лийын ыштен. Тудо эн сай пашаеҥлан шотлалтын. Пашам йӧратыше да тыршен ыштыше Николай Агаповым ял калык, йолташыже-влак пагаленыт. Можыч садлан колхоз вуйлатыше-влак тудым 1986 ийыште Братовщине ялысе производственный бригадым вуйлаташ ӱшаненыт. 1999 ий марте тыште тыршен, сулен налме канышыте лийын гынат, паша деч кораҥын огыл.

– Пеҥгыде, принципиальный шоҥго лийын, – шарнен ойла ИКЦ-ын инженер-консультантше Юрий Маникаев, тудат шке паша корныжым ту ийлаште «Заря» колхозышто тӱҥалын. – Шке шонымашкыже шуашак тыршен. Тудым иктат паша лектыш верч шке пашажым айда-лийже ыштыктен кертын огыл. Вет тыгай паша ончыкыжым начар показательыш шуктен кертын. Иктаж-мо келшен огыл гын, вигак каласен: «Толза, ыштыза. Мый тыге ышташ ом тӱҥал». Тудын киндым ончен куштымаште опытшо, кресаньык шижмашыже кугу лийын. Еҥ-влак тудым пагаленыт. Вуйлатыше-влак колыштыныт.

Александр школ парт кокла гычак мланде пашашке ушнен. Кеҥеж каникул жапыште ачажлан комбайным олмыкташ, киндым погаш полшен. Школ деч вара кушко тунемаш каяш манме йодыш лектын огыл. Тудо ачаж семынак киндым ончен кушташ лийын. Кум ий «Колос» комбайн дене ачажын полышкалышыже лийын, а кунам Николай Алексеевичым бригадирлан шогалтеныт, тудо комбайным шке виктараш тӱҥалын. Тидлан кумло кок ий эртен. Александр Агапов тӱрлӧ маркан комбайн, трактор-влак дене тыршен. Чыла пасу – Братовщинысе, Яшысе, Актыганысе, Уялысе – тудлан сай палыме. Нуным куралын, киндым ӱден, вара поген. Тудо «Заря» колхозын эн сай комбайнержо лийын. Ий еда соцтаҥасымашлаште ончыл верлам наледен. Чап грамот ден дипломжо моткоч шуко улыт.

– Тудо ийлаште кинде лектыш сай лийын, – шарнен ойла Александр Агапов. – Ик йыр гыч 30 центнер дене лектын. Кечыште мый 25-28 бункер пырчым погенам. Тиде шуко.

«Заря» колхоз виян лиймыж годым сай лийын. Паша лектышат кӱкшӧ, пашадарат начар огыл. А кунам колхоз шаланен манаш лиеш, Агапов тушеч каен да шке озанлыкше дене илаш тӱҥалын. МТЗ тракторым, пресс-подборщикым да молымат налын. Пакча, шудо олык, вольык. Тольык вот шӱкшак ден кушшо пасулам ончен чонжо коржын. «Заря» колхоз пасулам курал-ӱден кертын огыл, Александрат шкетын веле тракторжо дене нимом ыштен кертын огыл. А кунам Братовщина ялыште шочын-кушшо Михаил Попов шочмо колхозыштыжо ял озанлык предприятийым ышташ шонен пыштен, тудын куанжылан мучаш лийын огыл. Эше Попов тудым озанлыкым ышташ полышым йодын. Тиде пашалан тудо кумылын пижын. Тунам эше ачажат илен. Кандашлу ияш Николай Алексеевич тудлан тыгерак манын:

– Попов поро пашам тӱҥалын. Полшо тудлан.

Александр полшен. Мландым поген, калыкым колхоз пай-влакым арендыш пуаш йодын. Тыге «ИТС Агро» ООО шочын. Тӱҥалтыште озанлыкыште тудо шкетын тыршен – управляющият, механизаторат, комбайнерат лийын. Тудо Поповлан ӱшанен, а Михаил Леонидович – тудлан. А Братовщина, Яш калык киндым ончен куштышо Александр Агаповлан ӱшанен. Таче «ИТС-Агро» ООО мемнан районышто ик эн ончылно улшо озанлык.

Александр Татьяна ватыж дене кум икшывым ончен кугемденыт. Ксения ӱдырышт шке ешыж дене Екатеринбургышто ила, Горный университетым тунем пытарен, кызыт эргыж дене декрет отпускышто шинча. Кугырак Григорий эргышт Башкир кугыжаныш университетым тунем лекмекыже, Нефтекамскыште правам аралыше органлаште тырша. Изирак Сергей эргышт шочмо ялже гыч нигушкат каен огыл. Армий деч вара лицейыште механизаторлан тунем лекмекыже, ачаж дене пырля ышташ тӱҥалын. Молан мӱндыркӧ каяш, ынде шочмо ялыштат оксам ыштен налаш лиеш. Сергей идалыкат пеле «ИТС-Агро» ООО-то тырша. Ончыч комбайн дене тыршен да сай пашазе улмыжым ончыктен.

… Николай Алексеевичын ош тӱня дене чеверласымыжлан идалык лиеш. Кодший шыжым тудо ош тӱням коден каен. Братовщина ялысе пасу-влак яра огыт шинче манын, ӱшан дене каен. Вет кӧлан киндым кушташ уло. Агапов гай еҥ-влак улыт гын, тугеже ял илаш тӱҥалеш.

Ю. Шамсутдинов.