Юмо ыҥгайым пуэн шогыжо

Мый, Пастиев Геннадий Павлович, Янаул районысо Комбыялыште 1954 ий 1 февральыште шочынам. Тиде ялыштак кушкынам. Ачам ден авамат тиде ялыштак иленыт, вольыкым онченыт, колхоз пашашке коштыныт, сурт пашам виктарен шогеныт. 10 икшывым ончен куштеныт – 8 ӱдырым да 2 эргым. Чылаланат шинчымашым пуэныт, чыланат йолӱмбак шогалыныт, образованийым налыныт, ешым чумыреныт. Ачам конторышто пашам ыштен, учетчик гыч тӱҥалын бухгалтер-экономист марте кушкын. Кок высший образованийым налын. Авам колхоз пашашке коштын, икшыве-шамычым кугемден.

Мый шке ялыштемак ныл классым тунем лектынам, вара вес ялыш, 7 километр торашке, ныл ий коштынам, тыште 5 гыч 8 класс марте тунемынам. Телым интернатыште иленна. Авай рушарнян кок гана коҥгаш киндым кышка ыле. Ик коҥга киндым (9 кинде) ме налын каенна, вес коҥга киндыже пӧртыштӧ кодшо-влаклан кодын. 8 классым тунем пытарымеке, ялыштак кодым, колхозышто тыршышым, ончыч прицепщик ыльым, вара – тракторист.

1973-1975 ийлаште армий радамыште ыльым – Латвийыште служитленам. Армий деч вара ешым чумырышым. Еш дене пырля мӱндыр верыш – Воркута олашке кайышым.

Тушто мый коло вич ий илышым, ватем коло ий. Коктынат чоҥымо пашаште тыршенна. Вара лу ий шахтыште ыштышым. Кум ӱдырым ончен куштенна. Кажныжлан образованийым пуэнна. Ынде нуно шкештат ешан улыт. Кажныже кок икшыве дене ончен кушта. Воркута олаште пенсийыш лектым. Сулен налме канышыш лекмеке, эше ик ий пашам ыштышым. Вара ачам колымеке, мыят ялышке пӧртыльым. Ватем вич ий ончычак ялышке пӧртылын ыле. Тудо кокымшо ӱдырем дене ачамым онченыт. Мый изи ӱдырем дене Воркуташте иленна.

Тунем толмеке колхозышто пашам ыштышым.

Чыла тидым молан серем шонеда? Ик пагыт калык Юмо деч ойырлен илыш, Юмым монденыт ыле, кумалтыш-влакымат эртарен огытыл, кумалтыш вер-влакат уке ыльыч. Тидын шотышто мыйын вуйыш шонымаш толын пурыш. Ялым савырнен толын, Кӱсотыш миен, Ош Кугу Юмо деч йодын, надыр вольыкым лӱмден, онаеҥым муым. Тудо надыр вольык дене Кӱсотыш миен уло марий калыклан тазалыкым, сай илышым йодын, самырык-влак ешым поген, сай илышт манын, ял калыкланат чыла сайым гына йодын Кӱсотым почаш шонымаш шочо. Кызыт мый шке Юмын пашам намием. Кугече деч вара Шелык кумалтыш, ӱден пытарыме деч вара Кӱсӧ кумалтыш, Утымалан пуымо кумалтыш. Тений Тӱня кумалтышым почаш ой уло. Кызыт шуко вере кумалтыш вер-влак почылтыныт. Янаул районышто: Комбыялыште, Тошто Оръяште, Тумнаште, Лемдыжыште, Атлегачыште, Рабакыште. Калтаса районышто: Калмашыште, Васолаште, Кӧкышыштӧ, Келтейыште, Моркышто. Мишкан районышто: Нергыште, Мишкан селаште, Ирсайыште, Пӧклендыште, Пекшыкыште. Бирск районышто: Ревыште. Нуриман районышто: Изи Шаде, Кугу Шаде яллаште. Караидель районысо Шопкерыште. Краснокам районышто: Тумерсолаште, Арланыште, Пураялыште. Тений Крымсарай ден Чарлакыште почаш шонена.

Илыш ончыко кая. Юмын полшымо дене калык сайын илыже манын тыршем. Юмо дене пырля илыза, Юмым ида мондо. Уло Россий марий калыклан Юмо ыҥгайым пуэн шогыжо.

Г. Пастиев, Башкортостанысе марий калыкын тӱҥ онаеҥже, карт молла.