Завуч – тиде призваний але профессий

Кажне школын мондаш лидыме историйже, событийже, лӱмгечыже уло. Мемнан 2 №-ан Краснохолмский школна тений 50 ияш юбилейжым палемда. Школын юбилейже – тиде историйын тӱҥ ужашыже веле огыл, тудо тыгак эртыме корным аклаш йӧным пуа, школлан ӱмырыштым, талантыштым пӧлеклыше туныктышо-влакым шарналташ да ончыкылык планым ышташ полша.

Мыйын илышем йӧратыме школем дене кылдалтын: 1969 ийыште тудым почмо гыч, мый тунам икымше классыш шинчымашым погаш толынам, тачысе кече марте, ындыжым туныктышо семын. Икымше сентябрьым тургыжланен да куан дене вучем, тунам мый уэмдыме школын лондемжым угыч тошкал пурем. Тиде чапле событий деч ончыч мый тыланда школым, тунемме-воспитательный пашам шуктышо еҥ-влак нерген каласкалынем. Тиде шке пашаштым сай палыше профессионал-влак – туныктымо-воспитательный паша шотышто директорын алмаштышыже-влак.

Галина Германовна Смирнова ден Валентина Васильевна Лобова

1969 ий, сентябрь – тиде почылтшо школын икымше у тунемме ийже. Коллективым формироватлыме шотышто сомылым тудын икымше директоржо Пята Георгий Дмитриевичлан ӱшанен пуымо. Тудлан тиде куштылго огыл пашаште кок ӱдырымаш: цельыш шуаш тыршыше, пашаштлан вуйын шогышо, поро кумылан, шке йӧратыме пашаштлан шкеныштым пуышо Галина Германовна Смирнова ден Валентина Васильевна Лобова – полшеныт. Лач нуно творческий, поро, пашаче коллективым чумыраш тыршеныт. Нунылан тыгак лектын шогышо ятыр йодышым решатлаш кӱлын: тунемме пашам вуйлаташ, чын корныш лукташ, кумылаҥдаш, туныктышо да класс вуйлатыше-влакын пашаштым текшыраш. Тидын годым эше туныктышо-влакын уроклаштышт шинчымаш, вара тудым анализироватлымаш, тарификаций, аттестаций да тулеч моло паша. Чылажымат шотленат пытараш ок лий. Школ у, кугу лийын гынат, тӱҥ зданийыште тунемме вер ситен огыл да баракыште тунемыныт. Чылашкыжат етшыман лийын: школ кок смена дене тунемын, лишыл ялла гычат тунемше-влак коштыныт, коллективыште институтын пырдыжше гыч лекше самырык туныктышо-влак лийыныт. Сандене пеҥгыдын йодмаш гына тиде чумыр задаче-влакым шукташ, эн неле проблема-влакым кораҥдаш полшеныт. Школын, йол ӱмбаке пеҥгыдын шогалме жапыште, шуко тыршаш пернен – погынымаш, педкаҥашымаш, тунемше-влакын касышт, ача-ава-влак погынымаш, концерт да мероприятий-влак. Да эше урок-влак. Тыште чынжымак профессионал лияш кӱлын.

Галина Германовна – Юмо деч туныктышо улеш, икшывын шӱм-чонышкыжо шке шокшыжым пыштен, кажне туныктышылан полышым ончыкташ тыршен. Валентина Васильевна – чытышан, тактичный, кеч-могай неле задачым тунемшылан да туныктышылан куштылгын умылтарен моштен. Пашам пырля ыштыме ятыр йолташ нунылан кугу таум ойлат.

Валентина Ивановна Майшева

Эртыше курымын 70-ше ийлаштыже Краснохолмский поселко вияҥме жапым эртен. Самырык нефтяник, инженер, чоҥышо, врач-влак толмо дене калык чот шукемын. Ий еда школыш у туныктышо-влак толыныт. Нунын кокла гыч шукышт мемнан поселко дене шке илышыштым кылденыт, тудо кокымшо шочмо кундемыш савырнен. Валентина Ивановна Майшева нунын кокла гыч иктыже. Историйым туныктышо профессийым ойырен налмеке, тудлан ӱшанле лийын кодын. Тудо кажне туныктышо дене порын мутланен, самырык коллега-влаклан полшен, каҥашым пуэн. Тунемме план ден программылан, сай туныктымылан да шинчымашлан кугу вниманийым ойырен. Валентина Ивановна Кугу Ачамланде сарыште кугу подвигым ыштыше калык верч кугешнаш туныктен. Нуно школышто веле огыл тунемыныт, тыгак Волгоград, Москва, Ленинград олалашке коштыныт. Тиде ныжыл ӱдырымаш дене мутланыме годым тудым могай келге шинчымашыже, илышым йӧратымыжым умылен налат.

Галина Васильевна Савиных

Кунам дыр Аристотель каласен: «Сеҥымашке шуынет гын, ончылно кайыше еҥым поктыман, шеҥгелне ошкылшым вучыман огыл». А вараш кодшым поктен шуаш виян лийман. А туныктышын вийже – шинчымаште. Галина Васильевна Савиныхым «Туныктышын туныктышыжо» маныныт – вет тудын пашаже туныктышо да тунемше-влак дене мутланымаш, туныктымо-воспитательный пашам текшырымаш гыч шоген. Завуч семын тудо предметник-влакын уроклаштыже лийын, методический полышым ончыктен, икманаш, тунемшылан да туныктышылан школыш кумыл шуын кошташ, шкеж деч шогышыжым чылажымат ыштен. Галина Васильевна келге шинчымашан лийын, тидлан моло-влакымат туныктен. Районысо туныктышо-влаклан виш урок-влакым эртарен. Кызытат тудо шуко лудеш, йӧратыме книгаже-влакымат угыч-угыч лудын лектеш, илыш дене тӧр ошкылаш тырша.

Луиза Фоатовна Серебренникова

Завучын пашаж нерген ойлаш кӱлеш мо? У технологийым, проектым илышыш шыҥдараш куштылго мо? Вияҥаш полшышо тунемме паша, книга ден программе, конкурс, олимпиаде-влак. Тылеч посна отчет, справке, приказ-влак. Чыла тидым Луиза Фоатовна Серебренникова моштен виктарен. Тудо тунемме-воспитательный пашаш уым шыҥдараш лӱдын огыл, сандене школын туныктышыжо-влакат у педагогика технологий-влакым шымленыт. Тидын годым школын эн сай поро йӱлаже-влакат аралалт кодышт манын тыршеныт. Тудо кажне туныктышын талантшым почаш тыршен. Шке коллегыже-влакын сеҥымашышт дене кугешнен, куанен.

Татьяна Борисовна Антонова

Шукертак палыме, тыглай еҥ-влак школыш огыт тол. Татьяна Борисовна Антонован илыш корныжо тиде школ дене кылдалтын. Пионервожатый лийын тыршен, йочасадым вуйлатен, но ик гана туныктышын профессийым ойырен налмеке, шке пашажлан шкенжым пуэн. Тудо икымше кече гычак тунемше-влакым руш йылме ден литературылан шӱмаҥден. Кажне урокшым оҥайын, ойыртемалтшым эртараш тыршен, тунемше-влак лудмо произвдений-влакын геройышт верч ойгыртеныт, шке шонымашыштым ойлен моштеныт. Школышто завуч лийын пашам ышташ тӱҥалмыж годымат тугаяк лийын. Тыште пашам тыршен ыштымаш, чолгалык, писын да чын решений-влакым муын мошташ кӱлын. Пашам планироватлаш, образованийын качествыжым кӱкшемдаш – тидым сай пален да моштен. Школ информационный технологийым шымлен, тунемше-влак дене пырля ЕГЭ-м кученыт. Тыште Татьяна Борисовнанат надырже кугу.

Елена Фанавиевна Нурова

Таче мемнан шинча ончылно элна, школна вашталтеш. Туныктышынат илышыже шолеш, ик верыште ок шого. Ты профессий кугу шинчымашым йодеш. Елена Фанавиевна Нурова – кызытсе саманын завучшо. Тудын шонымыж почеш, туныктышо – тиде посна тӱня, тыште поснак кугу тӱткыш кӱлеш. Кызытсе образованийыште кугу вашталтыш-влак эртат. Образований учреждений-влак виш, кажне школын шке сайтше уло. Тыгак электрон журнал ден дневник-влак, тыгак ача-ава-влак дене мутланаш чыла йӧнат уло. У тукымын школжо – тиде творчестве, креативность школ: тиде кажне тунемшын моштымашыжым почмаш, личность семын туныктымаш, кӱкшӧ технологиян, конкурентный тӱняште илышлан ямдылымаш. Елена Фанавиевнан пашажлан кӧра школым компьютер-влак дене куралаҥдыме, Интернет деке доступ уло, проектный метод-влак кучылталтыт, ушан-шотан икшыве-влаклан полыш ончыкталтеш. Школ шке сеҥымашыж дене куандара: тунемше-влак экзаменым кучат, тӱрлӧ кӱкшытлаште эртыше олимпиадылаште, конкурслаште, КВН-лаште участвоватлат, наукын Изи Академийже пашам ышта – тыштат Елена Фанавиевнан кугу надырже, тудын пашаже, сеҥымашыже.

Школын историйже – кугу пашаште илышыштым да шӱм-чоныштым пыштыше еҥ-влакын историйышт.

Р. Мусаллямова,