Лийын тыгай йочапӧрт – Ӱлыл Качмашыште

Калтаса МТС нерген фотоматериал-влакым кычалшыла, мый 70 ий ончысо фотосӱретым кычал муым. Тушто Ӱлыл Качмаш ялысе йочапӧртын туныктышыжо-влак войзалтыныт. Фотосӱрет мыйым заинтересоватлыш. Мемнан районыштат ожно йочапӧрт лийын улмаш.

М.И. Илтубаевын «Свет просвещения в Калтасинском районе» книгажын «Дети войны» главаштыже тыгерак возымо: «Сар жапыште шуко йоча ача-ава деч посна кодын. Калтаса районышто кок йочапӧрт – Ӱлыл Качмаш ялыште да Калтаса селаште – почылтын. Качмашыште тудым тӱҥалтыш школ зданийыште вераҥденыт, Калтасаште – Тошто Калтаса тӱҥалтыш школ зданийыште».

Тыгодымак Галлямова Валентина Васильевнан шарнымашыже оҥай. Тудо пеш чулым айдеме лийын, «Поле чудес» телепередачыште участвоватлен. Чаманаш веле кодеш, тудо шукерте огыл ош тӱня дене чеверласен. 1944-46 ийлаште тудо Ӱлыл Качмаш йочапӧртыштӧ фельдшер лийын тыршен.

Тудын шарнымашыж гыч:

Йочапӧртыштӧ поян библиотеке лийын. Ургымо кум машина дене йочапӧртыштӧ илыше икшыве-шамычлан вургемым ургеныт, олмыктеныт.

1955 ийысе приходно-расходный смете дене келшышын йочапӧртын лийын: 1 гектар ӱдымӧ шӱльыжӧ, 3 га пареҥге, 1 га пырчан культуро. Кум вуй сӧсна, ушкал, 4 имне, кайыквусо. Пашазе-влак: конюх, ушкал лӱштышӧ, транспорт пашаеҥ, подсобный пашазе-влак, шофер.

СПРАВКЕ

1944 ий 1 июль гыч Ӱлыл Качмаш йочапӧртын завучшылан Изибаева Александра (Сандай) Ивановнам кусарат. Ончыч тудо Амчемучаш шымияш школышто директор лийын тыршен. Тыгак тудо Янаул РОНО-то инспектор, Янаул култьпросвет пӧлка вуйлатыше, 1946-50 ийлаште Киябак шымияш школышто туныктышо, Калтаса тӱҥалтыш школышто пелий тыршымеке, тудым Келтей шымияш школышко кусарат, тыште тудо сулен налме канышыш лекмекыже тыршен. Шке паша корныжым тудо 14 ияш ӱдыр, Качмаш ялыште возен, серен да лудын моштыдымо-влакым туныктымаш гыч тӱҥалын. Ик ий ыштымеке, Эльян марпедучилищыш тунемаш пурен.

Макаров Арсентий Макарович 1914 ийыште Никольск ялыште шочын. Кошкино деч вара Ольга ватыже дене Качмаш гыч Нефтекамск олашке илаш куснат.

Вайтина Анастасия Айтуковна Келтей ялыште шочын. 1944 ийыште Эльян педучилищыш тунемаш пурен. 1948 ий сентябрь гыч 1953 ий март марте йочапӧртыштӧ пашам ыштен, вара Павасола школышто. Исанбаев Алексей Исаевичлан марлан лектын, нуно Калтаса селашке илаш куснат.

Ӱлыл Качмаш йочапӧртым петырымеке, тудым Уфа районыш кусареныт, Кошкинышто йоча лагерьым почыныт. Лагерь шымлымше ийла мучаш марте пашам ыштен. Тудым кумдаҥдынешт лийын, но корно укелан кӧра, Надеждиныш кусареныт.

Р. Васильев, Келтей ял.

Материалым ямдылаш полшымыштлан М.И. Илтубаевлан, Е.А. Шакиевалан, А.И. Ишкуатовалан, В.И. Шакировлан, Е.Б. Сайрановалан кугу таум каласем.