Вьетнамыш йомакысе путешествий

Вьетнам Азийын кечывалвел-эрвелыштыже, Индокитай полуостровын эрвел ужашыштыже верланен. Элын кумдыкшо йӱдвел гыч кечывалвел марте 1650 километрыш шуэш. Вьетнам Индий гыч Тихий океаныш транспортный узелыште верланен. Тудо провинций ден ола-влаклан пайлалтеш. Нунын чотышт 69 погына. Тӱрлӧ культуран ятыр курым шуйнышо историйлан поян. Вьетнамын мотор, ойыртемалтше пӱртӱсшӧ, курымла дене вияҥше историйже, акрет годсо архитектур сооруженийже да оҥай легендылан поян тӱвыраже элын туристический индустрийжым вияҥдаш пеҥгыде негызым ыштеныт.

Мый тиде элыш шукертак миен толаш шоненам. Колымшо курымын 80-ше ийлаштыже Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогика институтышто тунемынам. Тунам Вьетнам сар нерген курсовой пашам возенам. Вьетнам мемнам 26 ноябрьыште Камрань тӱнямбал аэропортышто леве игечыж дене вашлие. 25 градус йӱштӧ деч вара ме шокшо кеҥешыж логалынна - Вьетнамыште 35 градус шокшо ыле. Эше тидым каласен кодынем, тушто ик арня ончыч виян тайфун эртен. Камрань ден Нячанг олалан уремлаштыже чыла «ийын коштын», кандаш еҥын илышыжым наҥгаен манын ойленыт.

Ындыжым Нячанг курорт ола нерген. Тушто официально 450 тӱжем еҥ шотлалтеш, а чынже гын, 700 тӱжемыш шуэш. Олаште илыше калыкын 93 процентше бизнес пашам виктара, шукыжо шкенжын кафежым куча. Кафе-влак теҥыз сер воктене, сай пляж-влак пелен верланеныт. Тушто руш-влакат улыт, нуно кафештлан «Маяковский», «Есенин» да моло тӱрлӧ лӱмым пуэныт. Российын тӱрлӧ кундемлаж гыч мийыше турист-влак шуко улыт. Южыжо тыште икмыняр ий денат илат. Улыт тугай-влакат, кудыжо тиде элыш теле жапым илен лекташ мият - октябрьыште толыт, мӧҥгышкышт апрельыште пӧртылыт. Мый тыге илыше ятыр руш-влак дене веле огыл, тыгак украинец-влак дене пляжыште палыме лийын мутланышым. Кажне кечын кок-кум шагат дене тренажерлаште заниматлалтам ыле. Нунышт теҥыз серлаште моткоч шуко йӧнештарыме. Тренироватлалтмем эскераш мый декем чӱчкыдын ик еш мужыр толын коштеш ыле. Палыме лийна. Мужыр Чехий гыч лийыныт, мутланаш йӧратыше мужыр Вьетнамыш вич ий почела «телым илаш» толеда улмаш. Коктынат кудло ийым эрталтеныт, сай пенсийым налыт, когысланышт пырляже 1700 наре долларым налыт. Тиде окса тушто октябрь гыч апрель марте илен лекташ сита. Олан йӱдвел ужашыштыже тылзеш 15 тӱжем теҥгелан пачерым айлен илат. Нуно мопедым арендоватлат да Вьетнамысе олалаште канен коштедат, тазалыкыштым пеҥгыдемдат, эмлалтыт.

Вьетнамын валютыжо – донг. Донг дене сатум налаш йӧнан. Доллар денат пайдаланаш лиеш. Турист-влак тыгак мопед ден мотоцикл-влакым арендоватлен кудалышташ йӧратат. Ик кечыже 300 наре теҥгеш шуэш. Мо удаже, мемнан машинам виктараш правам пуышо документна Вьетнамыште чынлан ок шотлалт. Мый правамым тушко пеленем арамлан гына налынам улмаш.

Икымше кечынак мый кок турым нальым, иктыже - йомакысе тӱня гай мотор тропикыш, весыжым - Далат олаш. А тылеч ончыч лӱмын обзорный турым эртеныт. Тӱрлӧ предприятий ден ойыртемалтше верлашке коштынна. Ик предприятийже - латекс гыч ыштыме сатум ямдылымаш. Латекс - тиде гевея пушеҥгын сокшо гыч ямдылыме пӱртӱс продукт, вес семынже «пӱртӱс каучук» манаш лиеш. Мыланна тиде материал гыч ыштыме малаш пайдаланыме арвер-влакым ончыктышт. Мыят шкаланем латекс кӱпчыкым нальым. Тудо миллионат 600 тӱжем донгым шога (мемнан окса дене 5000 теҥге наре).

Тыгак кофем, чайым ыштыме предприятийлаште экскурсий дене лийна. Чыла вережат йот элла гыч мийыше турист пешак шуко ыле. Фотоаппарат, телефон дене возгалаш лиеш, огыт чаре. Тыгак аяр кишкым, кобрым ончымо фермыште лийна. Мыланна кобр-влак дене ямдылыме представленийым ончыктышт. Тушто ик вьетнам пӧръеҥ кобрын саҥгажым шупшале. Тыгайым мыланна ужаш лӱдыкшӧ лиеш манын ончылгоч увертарышт. Тудо кишке айдемым чӱҥгалеш гын, еҥ кандаш минут гыч колен кертеш. Тыгак крокодил-влакын представленийыштым ужна. Мылам поснак вьетнамецын крокодил умшаш вуйжым чыкен ончыктымыжо шарнымашеш кодо.

Вес кечыжлан тропикысе райыш кайышна. Тиде каналташ моткоч мотор остров – ару пляж-влак, яндар вӱд, волейбол дене модмаш, катамаран, пуш, каяка дене ийын коштмаш. Вигак эркочкышым пукшат, варарак - поян кечывалкочкыш. Эн ондак фрукт ден пакчасаскам наледет, тулеч вара шылым, теҥыз поянлык гыч ямдылыме кочкышым темлат. Но нуным тылат ямдылышт манын, эн ондак заказым ыштыман. Тутло ушкал, сӧсна шыл, кобрын да крокодилын шылышт, креветке, моллюск, лобстер (омар) - мо гына уке, шинчат шалана. Ӱстелтӧрыштӧ тыгак шолтымо тичмаш крокодил ден питоным поян сий семын сӧрастарыме ыле. Мый сумкашкем кум килограмм наре крокодил шылым вигак оптен темышым. Тыге шкаланем гостиницыште иктаж кум кече илашлан шылым ситарышым. Моло кечыжлан оласе пазарлаште наледыльым. Ӱстелтӧрыш эше бочкылаш темкалыме сырам, вином, кочывӱдым, Вьетнамысе ромым, моло тӱрлӧ йӱышым луктын шындедыльыч. Кум шагат деч вара мӧҥгӧ тарваныман ыле, молан манаш гын, тушто писын пычкемышалтеш.

Вес кечыжлан воктенсе пошкудо провинцийыш, рашрак каласаш гын, провинцийын рӱдолашкыже - Далат олаш - тарванышна. Тиде олаш кайыме корнышто, олаштыжат шагал огыл кофем, кугымӧр, пакчасаска плантацийым ужна. Далат олаште лу утла сорт чай ден кофем тамлен ончышна. Тӱрлӧ водопадлаште лийна, электроиздер дене «мунчалтышна». Тыланыше-влак страус, буйвол, слон ӱмбак шинчын кудалыштыч. Слон чылаже кудыт ыле. Ту кечын ме Нячангыш курыкла гоч (кӱкшытышт 1500 метрымат эрта) пычкемыш кастене веле пӧртылна.

Вьетнамыште каныме латкок кече шижде эртен кайыш. Мут толмашеш, Индийыш мийымем годым мый шкаланем шокшо эллаште вес гана икымше кечынак кечеш ом кӱй манын мутым пуэнам ыле. Тиде гана мӧҥгешла миен лекте. Вьетнамыште (+35 градус шокшо) икымше кечынак кечеш чеверген лектым. Садлан турист-влаклан ушештарем: Азийын эрвел-кечывалвел ужашыштыже, ӱмылан верыште лият гынат, кечеш сайынак «кӱаш» лиеш. Вьетнамыш мийымеке, икымше кечын кастенжак уло кап йӱлаш тӱҥалме гай чучеш, садлан кӧра вес кок-кум кечыже ӱмылан верыште гына каналташ логале.

Эр, кечывал да кас кочкыш шотышто. Мый чӱчкыдын кафеш, но утларакшым пазарыш коштам ыле. Тушто мом кочмет шуэш, чыла ямдылен, кӱктен пуат. Акше йӧршынат шерге огыл - кечывалкочкыш 50 гыч 150 теҥгеш шуэш.

Сайгон (Хошимин) олаш мый шым мий. Тур шергыш возеш. Сайгон ола нерген мылам варарак тушко миен толшо-влак каласкалышт. Моло турист-влак тушто оружий музейыш (Вьетнам ден Америка кокласе сар годсо) миеныт, мланде йымалне кошташ кӱнчымӧ корнылаште лийыныт. Нине корно-влакын чумыр кужытышт 160 наре километрыш, Камбоджи мартеат, шуйна. Но нуно моткоч аҥысыр да изи улыт.

Вьетнам гыч мӧҥгӧ чоҥешташ тарванашлан тӱнямбал Камрань аэропортышто шогем. Трук шойылнем «Эдисо-о-о-н!» кычкыралме йӱкым кольым. «Пылышемлан шоктыш, очыни», - шонем семынем. Вара адакат кокымшо гана лӱмем денак кычкыральыч. Умылышым, ала-кӧ мыйым кычкыра. А кумшо гана йӧршын «Хоккеист!» шоктыш. Тунам веле мыйым пален ӱжмыштым умылышым. Ончальым гын, ой, Юмашне, изиш умбалнырак Балтач села гыч ик палымем шогылтеш! Мыйын хоккей дене ончычсо соперникем. Вот кузе лиеш улмаш илышыште...

Э. Искибаев.