-4 °С
Пылан
Все новости
Новости
22 Кылме 2019, 21:15
Арамлан ковам ойлен огыл...
Кеҥежым шарналтен, лудшына-влаклан изирак ойлымашым темлена.
Туге-е, илыш вашталтеш. Ончыч яллаште кажне кудышто ушкалым ашненыт (эше иктымат огыл), шуко еҥын имньыже лийын. А кӧн уке гын, иктаж-мом кондаш але наҥгаяш кӱлмӧ годым нуно пошкудо деч йодыныт. Кызыт яллан ик пӧръеҥын имньыже уло. Прогресс манмет ялышкат толын шуын. Ынде ялыште илыше кажне еҥын гаяк шкенжын машинаже уло, южыжын иктат огыл. Ме гын имне дене кудалышт коштмо жапыште кушкынна. Чынжым каласаш гын, южгунам шарналташат ласка.
- Марина, воч ынде малаш, эрла пошкудо-влак дене пырля мӧр погаш кает, - малаш вочшаш деч ончыч авам ушештарыш.
«Уф-ф, адак олыкышто кече эрта, - тӱрлӧ шонымаш вуйыш пура. – Тидыже мыняре каяш кӱлеш? Пошкудо-влак дене кайыман гын, тугеже мӱндыркӧ. Аркадий чӱчӱ шке пелашыжым мӧр погаш ала-кушко шумеш наҥгая. Мемнан ял воктене, кеч пӱртӱс сылне гынат, мӧр олыкшо шагал. Тушто кок-кум ведрам поген шукташ ок лий. А вет нунылан ик ведраже веле ок сите. Йӧра, малаш кӱлеш, эр кынелман».
Адакат омем изишат ыш тем. Мом манын верандыш малаш возынам? Ондак тӱрлӧ шонымаш вуйыш пурен гын, варажым молодежь манмет кок колесан ораважым тӱргыктен коштын, нералтен веле колтенам – агытан мураш тӱҥалын. Тидыже ныл шагат эрдене! Кеҥежым туге шол, ончыч волгалтеш. Таче мыйым шӱшпык муро ден агытан кынелтен. Шайтан. Сита, тыге почаҥ кияш. Кок шагат гыч Валя чӱчӱньӧ ден Аркадий чӱчӱ имне орвам кычкен корнышкат тарванат, докан. Молан вара тынар эр?- Корно мӱндыр, кужаш кайыман.
Тыгак миен лекте. Кок шагат жапыште эр пашам чыла ыштен пытарышым, памаш марте вӱдланат миен тольым, кудывечыште авайланат полышкалышым. Эр кочкышым ышташ веле шинчым, уремыште йӱк шоктыш:
- Тр-р-р!. Шого, кушко вашкет, эше шуат!
Окнаш миен ончальым – Аркадий чӱчӱ ден Валя чӱчӱньӧ пӧртна воктене имне орваштат шинчат.
- Аркаш чӱчӱ, мый чечас лектам!
Куржмем лугыч шокшо чайым подыльым, пакетыш ик-кок шултыш киндым, икмыняр киярым да литрат пелан шиша дене памаш вӱдым (шкенан «Алисам») пыштышым.
- Салам, Валя чӱчӱньӧ, - имне орваш лишемшыла пошкудо дене саламлалтым.
- Салам, Марина. Тый ведратшым кугыракым нал. Ме вет мӱндыркӧ да кужашлан каена. Каслан гына толын шуына, докан.
Колышташ вереште. Мӧҥгеш пӧртыльым, вич литран ведра олмеш латкокытаным налын лектым. Шкеже шонем: «Пӧртыш пурен, воштончышыш ончалаш кӱлеш ыле. Ковам эре ойлен, корныш лекмеке, мӧҥгеш пураш ок йӧрӧ, корнет ок лий. Ай, йӧра ынде, чыла сай лиеш».
- Кайышна, - имне орваш тӧршталтен шинчым.
Аркадий чӱчӱ молодец. Пушкыдырак лийже манын, орвашке кукшо шудым пыштен, ўмбачше тошто леведыш дене леведын. Урем мучаште эше Людмилам кычкырална. Тудыжо кок ведра денак куржын лекте. Теве тыге вич ведра дене нылытын иктаж лу-лучко уштышыш мӧр погаш тарванышна. Айда йӧра ынде, йолын огылыс…
Валя чӱчӱньӧ корно мучко рвезе годсо илышыжым лым лийде каласкален. Шижынат ышна шукто, кок ялат шеҥгелан кодо. Вашке эше икте лийшаш. А умбакыже - чоҥгатан вер-шӧр. Туштыжо - шуко-шуко мӧр. Теве корнат тӱвакан тӱҥалеш: я волет, я кӱзет.
- Аркадий чӱчӱ, а Белка тулаш ок тӱҥал? – лӱдынрак йодам (пошкудем имньыжым тыге лӱмден).
- Ит ойгыро, шӱжарем. Тиде поро кумылан вольык. Конешне, шкенжын койышыжо уло. Колыштшо манын, мый тудым сорлыкленам.
Пошкудемын мутшым колышт веле шуктышым, Белкана курык йымак тулен волаш тӱҥале. Нигузеат ок чарне вет, калтак. Очыни, саде сорлыкшо келшен огыл. Кӧлан вара умшаште кӱртньӧ келша, кунам эше, чараш тыршен, сапкыремым шупшыт. Белка мӧҥгешла, писын веле кудалеш. Кенета йолем воктене ала-мо койылалтыш. «Тиде орава! Мемнан оравас! Теве тылат!… Сорлыкленам!» - шонем мый.
Тидын годым имне орва пурла могырыш тайналтыш, туштыжо Аркадий чӱчӱ ден Валя чӱчӱньӧ шинчат. Мый ышымат умыло, кузе орва гыч лектынат возым. А скоростьшо вара могай – ик шагатлан 30 километржак лиеш дыр. Чаргыжмаш, мӱгырымаш… да утыр-утыр торлышо йӱк:
- Тр-р-р! Тр-р-р!
Тымык… Ик жап гыч пылышемлан ойган йӱк солныш: «Ай-яй, вуем». Шкемыным нӧлтальым – тыгай сӱретым ужым: Валя чӱчӱньӧ вуй кучен шинча, воктеныже Людмила пырт койын шӱлештеш, ведра-влак почаҥыт. А Аркадий чӱчӱ ала-кушкак кудалын. Очыни, шӱдыр гыч лектын кайыше оравам поктен. Эх, пӧрт гыч тарваныме годым арамлан ышым шоналте вет: «Мӧҥгеш пӧртылаш ок йӧрӧ». Уке, ведрам вашталташ кӱлын. Вич минут наре эртыш – шып. Кенета Людмилан воштылмо йӱкшӧ пӱртӱсым шергылтарыш. Пуйто оҥгыр йыҥгырта, да нигузеат чарнен ок керт вет. Шкемынат воштылмем шукта, тольык Валя чӱчӱньӧ ӧпкела дыр, шонем. Вуешыже чотак логалын, очыни.
- Ха-ха-ха. Ой, ом керт, - Людмила изишат лыпланен ок керт.
- Мо лие, чыла сай? – пошкудем дек куржын мийышым. А шкеже нигузеат умылен ом шукто: ала воштылеш, ала шортеш.
- Ой, вуем. Тидыже мо лийын? – Валя чӱчӱньӧ шыргыжалынрак йодеш.
«Тугеже, чыла сай. Чыланат чонан улыт», - шке семынем шоналтышым.
- Тидыже вуйышкем кӱзен шинчын, - Люда ӱмбак ончыктен, ойла тудо. – От керт, пушкыдо верым муын. Ок сите эше, саҥгам ведраж дене рашкалтен. Тый мо, кидет гыч мучыштарен от керт ыле мо?
- Ой, вуеш ит нал, пожалысте. Мый вет шкежат нимомат умылен шуктен омыл. Мо лийын вара? – Людмила титакым кудалташ йодеш.
- Тиде ик оравана мемнан деч посна коштын савырнаш шонен, - ойлем мый, а шкеже курык йымаке ончем.
Ӱлнӧ Аркадий чӱчӱ оравам кученат, волыза манын, кидшым мыланна рӱза. А меже корно покшелне тӱсен кертде воштыл шинчена. Изиш лыпланымеке, чыла погынам кидыш кучен, улазына деке тарванышна.
- Белкам ончалынрак шогыза. Кайышым, ишкым кычал толам. Лакылаште, очыни, лектын возын, сандене орава лектын каен, - ойла тудо.
Шукат ыш эрте, ишкым кучен пӧртыльӧ:
- Теве тудо - чыла эҥгекын амалже. Пуйто гранате гыч чекажым луктын налыныт, да чыла пудештын. Ала-могай пашкар, да эше кадыр, - вудымата пошкудем.
Меже Люда дене коктын Валя чӱчӱньым ончалына да адакат воштылаш тӱҥалына.
Аркадий чӱчӱ оравам шке верышкыже шындыш, саде ишкыжым керыле. Иктаж лу минут гыч ме адакат умбаке кудалынна. Ялыш шумеке, Белканам пошкудын родыж дене коден, шкеже мӧр погаш каенна. Кечывал кочкыш деч вара чыла вич ведрат тич лийын. Мӧҥгеш приключений деч посна пӧртылынна. Тольык Валя чӱчӱньын саҥгаштыже мугыльо икмыняр арня тиде случайым шарныктен. А мый ынде кажне гана, кунам корнышко лектам, воштончышыш ончалам. Уто ок лий, шонем...
«Уф-ф, адак олыкышто кече эрта, - тӱрлӧ шонымаш вуйыш пура. – Тидыже мыняре каяш кӱлеш? Пошкудо-влак дене кайыман гын, тугеже мӱндыркӧ. Аркадий чӱчӱ шке пелашыжым мӧр погаш ала-кушко шумеш наҥгая. Мемнан ял воктене, кеч пӱртӱс сылне гынат, мӧр олыкшо шагал. Тушто кок-кум ведрам поген шукташ ок лий. А вет нунылан ик ведраже веле ок сите. Йӧра, малаш кӱлеш, эр кынелман».
Адакат омем изишат ыш тем. Мом манын верандыш малаш возынам? Ондак тӱрлӧ шонымаш вуйыш пурен гын, варажым молодежь манмет кок колесан ораважым тӱргыктен коштын, нералтен веле колтенам – агытан мураш тӱҥалын. Тидыже ныл шагат эрдене! Кеҥежым туге шол, ончыч волгалтеш. Таче мыйым шӱшпык муро ден агытан кынелтен. Шайтан. Сита, тыге почаҥ кияш. Кок шагат гыч Валя чӱчӱньӧ ден Аркадий чӱчӱ имне орвам кычкен корнышкат тарванат, докан. Молан вара тынар эр?- Корно мӱндыр, кужаш кайыман.
Тыгак миен лекте. Кок шагат жапыште эр пашам чыла ыштен пытарышым, памаш марте вӱдланат миен тольым, кудывечыште авайланат полышкалышым. Эр кочкышым ышташ веле шинчым, уремыште йӱк шоктыш:
- Тр-р-р!. Шого, кушко вашкет, эше шуат!
Окнаш миен ончальым – Аркадий чӱчӱ ден Валя чӱчӱньӧ пӧртна воктене имне орваштат шинчат.
- Аркаш чӱчӱ, мый чечас лектам!
Куржмем лугыч шокшо чайым подыльым, пакетыш ик-кок шултыш киндым, икмыняр киярым да литрат пелан шиша дене памаш вӱдым (шкенан «Алисам») пыштышым.
- Салам, Валя чӱчӱньӧ, - имне орваш лишемшыла пошкудо дене саламлалтым.
- Салам, Марина. Тый ведратшым кугыракым нал. Ме вет мӱндыркӧ да кужашлан каена. Каслан гына толын шуына, докан.
Колышташ вереште. Мӧҥгеш пӧртыльым, вич литран ведра олмеш латкокытаным налын лектым. Шкеже шонем: «Пӧртыш пурен, воштончышыш ончалаш кӱлеш ыле. Ковам эре ойлен, корныш лекмеке, мӧҥгеш пураш ок йӧрӧ, корнет ок лий. Ай, йӧра ынде, чыла сай лиеш».
- Кайышна, - имне орваш тӧршталтен шинчым.
Аркадий чӱчӱ молодец. Пушкыдырак лийже манын, орвашке кукшо шудым пыштен, ўмбачше тошто леведыш дене леведын. Урем мучаште эше Людмилам кычкырална. Тудыжо кок ведра денак куржын лекте. Теве тыге вич ведра дене нылытын иктаж лу-лучко уштышыш мӧр погаш тарванышна. Айда йӧра ынде, йолын огылыс…
Валя чӱчӱньӧ корно мучко рвезе годсо илышыжым лым лийде каласкален. Шижынат ышна шукто, кок ялат шеҥгелан кодо. Вашке эше икте лийшаш. А умбакыже - чоҥгатан вер-шӧр. Туштыжо - шуко-шуко мӧр. Теве корнат тӱвакан тӱҥалеш: я волет, я кӱзет.
- Аркадий чӱчӱ, а Белка тулаш ок тӱҥал? – лӱдынрак йодам (пошкудем имньыжым тыге лӱмден).
- Ит ойгыро, шӱжарем. Тиде поро кумылан вольык. Конешне, шкенжын койышыжо уло. Колыштшо манын, мый тудым сорлыкленам.
Пошкудемын мутшым колышт веле шуктышым, Белкана курык йымак тулен волаш тӱҥале. Нигузеат ок чарне вет, калтак. Очыни, саде сорлыкшо келшен огыл. Кӧлан вара умшаште кӱртньӧ келша, кунам эше, чараш тыршен, сапкыремым шупшыт. Белка мӧҥгешла, писын веле кудалеш. Кенета йолем воктене ала-мо койылалтыш. «Тиде орава! Мемнан оравас! Теве тылат!… Сорлыкленам!» - шонем мый.
Тидын годым имне орва пурла могырыш тайналтыш, туштыжо Аркадий чӱчӱ ден Валя чӱчӱньӧ шинчат. Мый ышымат умыло, кузе орва гыч лектынат возым. А скоростьшо вара могай – ик шагатлан 30 километржак лиеш дыр. Чаргыжмаш, мӱгырымаш… да утыр-утыр торлышо йӱк:
- Тр-р-р! Тр-р-р!
Тымык… Ик жап гыч пылышемлан ойган йӱк солныш: «Ай-яй, вуем». Шкемыным нӧлтальым – тыгай сӱретым ужым: Валя чӱчӱньӧ вуй кучен шинча, воктеныже Людмила пырт койын шӱлештеш, ведра-влак почаҥыт. А Аркадий чӱчӱ ала-кушкак кудалын. Очыни, шӱдыр гыч лектын кайыше оравам поктен. Эх, пӧрт гыч тарваныме годым арамлан ышым шоналте вет: «Мӧҥгеш пӧртылаш ок йӧрӧ». Уке, ведрам вашталташ кӱлын. Вич минут наре эртыш – шып. Кенета Людмилан воштылмо йӱкшӧ пӱртӱсым шергылтарыш. Пуйто оҥгыр йыҥгырта, да нигузеат чарнен ок керт вет. Шкемынат воштылмем шукта, тольык Валя чӱчӱньӧ ӧпкела дыр, шонем. Вуешыже чотак логалын, очыни.
- Ха-ха-ха. Ой, ом керт, - Людмила изишат лыпланен ок керт.
- Мо лие, чыла сай? – пошкудем дек куржын мийышым. А шкеже нигузеат умылен ом шукто: ала воштылеш, ала шортеш.
- Ой, вуем. Тидыже мо лийын? – Валя чӱчӱньӧ шыргыжалынрак йодеш.
«Тугеже, чыла сай. Чыланат чонан улыт», - шке семынем шоналтышым.
- Тидыже вуйышкем кӱзен шинчын, - Люда ӱмбак ончыктен, ойла тудо. – От керт, пушкыдо верым муын. Ок сите эше, саҥгам ведраж дене рашкалтен. Тый мо, кидет гыч мучыштарен от керт ыле мо?
- Ой, вуеш ит нал, пожалысте. Мый вет шкежат нимомат умылен шуктен омыл. Мо лийын вара? – Людмила титакым кудалташ йодеш.
- Тиде ик оравана мемнан деч посна коштын савырнаш шонен, - ойлем мый, а шкеже курык йымаке ончем.
Ӱлнӧ Аркадий чӱчӱ оравам кученат, волыза манын, кидшым мыланна рӱза. А меже корно покшелне тӱсен кертде воштыл шинчена. Изиш лыпланымеке, чыла погынам кидыш кучен, улазына деке тарванышна.
- Белкам ончалынрак шогыза. Кайышым, ишкым кычал толам. Лакылаште, очыни, лектын возын, сандене орава лектын каен, - ойла тудо.
Шукат ыш эрте, ишкым кучен пӧртыльӧ:
- Теве тудо - чыла эҥгекын амалже. Пуйто гранате гыч чекажым луктын налыныт, да чыла пудештын. Ала-могай пашкар, да эше кадыр, - вудымата пошкудем.
Меже Люда дене коктын Валя чӱчӱньым ончалына да адакат воштылаш тӱҥалына.
Аркадий чӱчӱ оравам шке верышкыже шындыш, саде ишкыжым керыле. Иктаж лу минут гыч ме адакат умбаке кудалынна. Ялыш шумеке, Белканам пошкудын родыж дене коден, шкеже мӧр погаш каенна. Кечывал кочкыш деч вара чыла вич ведрат тич лийын. Мӧҥгеш приключений деч посна пӧртылынна. Тольык Валя чӱчӱньын саҥгаштыже мугыльо икмыняр арня тиде случайым шарныктен. А мый ынде кажне гана, кунам корнышко лектам, воштончышыш ончалам. Уто ок лий, шонем...
©1932 - 2024, Общественно- политическая газета Калтасинского района, учреждена Агенством по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан и ГУП РБ Издательский Дом "Республика Башкортостан"
Свидетельство о регистрации ПИ №ТУ02-01404 от 18 августа 2015 года. Главный редактор Акиев Виталий Аксяевич
Телефон
8(34779) 4-12-50
Электрон почто
Адрес
РБ, Калтасинский район, с.Калтасы, улица Пионерская, 7
Рекламе пӧлка
8(34779) 4-12-22
Редакций
8(34779) 4-12-44
Приемный
-
Пырля ыштымаш
8(34779) 4-11-95
Кадр пӧлка
8(34779) 4-12-22