Шулдыран мут (ойлымаш)

Пытартыш ийлаште тӱрлӧ узловой вер-влакым вуйлаташ ӱдырамаш кокла гыч кодаш тӱҥальыч. Очыни, пӧръеҥмыт Северыш вахте йӧн дене пашаш каеныт. Чынжымак, теве школышто, эмлымверыште, ужалкалымаште ӱдырамаш-влак пашам виктарат. Агидель ола велыш миет гын, автомашина рульыштат нунак шинчылтыт. Райрӱдӧ верыш сомыл дене мие, учрежденийлаште ӱдырымаш вуйлык деке логалаш да кутыралтен полышым йодаш пеш куштылго гыч огыл. Иктаж-могай каҥашым йодын ончо, ӱстел коклаште шинчыше изырак тӧра гынат, тылат «это ваши проблемы» манеш.

Вот тура тольо вет, январь тылзын, кеч йӱштӧ игече гынат, райцентрыш ПФ-шке («пенсионный фондым» седыге манына) шоҥгылыкышто сомыл дене мияш. Автобус кӧргыштӧ йӱштӧ, еҥ шагал, но шинчамлан вер кодын огыл. Шеҥгелне сиденье йымалне электронагреватель йолым ырыкташ южым пастыра. Лач тыште мылам яра верым коденыт манын, миен шинчым. Икмыняр минут эрталтыш, воктекем кондуктор толын шогале.

– Это мое место! – чак ыш кычкырал.

– Я всегда тут сажусь, здесь удобно сидеть. Место кондуктора впереди, – вашеш пелештышым.

– Ничего не знаю. Это ваши проблемы.

Мом ыштет? ™чашымын пайдаже уке. Шогальым ынде, площадкеш верланышым, тушто еҥ уке. Кудалына тыге, «Сабанчи» тукталышыш шуынна. Окна-влак кылмен пӧршаҥыныт, тӱжваке ок кой.

– Какая остановка была? – йодеш саде кондуктор мый дечем.

«Знать остановку ваша проблема» – манашлан лачеш гын толеш, но мый ышым торжалане.

– Сидела бы на своем месте впереди, и все остановки видны, – маньымат, вес верыш куснышым.

Корнышто кылмалте гынат, «ПФ» манмашке миен шуым. Игече йӱштӧ, а очередьым налман. Тугеже еҥ-влакын сомылышт уло. Ик шагат наре вучалтышым. Приемныйышто кӱжгырак томамрак капан, шем чуриян ӱдырамаш вашлие.

Умылтарышым могай сомыл дене толмемым: «стажем 53 ий, а пенсием улыжо 13 тӱжем».

– Тендан пенсийда нормальный, теве колхозникмытын 9 тӱжем веле, йычыген огыт кошт вет.

– Мый колхозышто огыл, а казна пашаште коштынам, пашадаремат кугу ыле, пенсием кугу лийшаш. А тендан работникмытын пенсийышт 40 тӱжем, мыйын деч кум пачаш шуко. Мый сменыште 8 шагат дене ыштенам гын, нуно 24 шагат дене ыштеныт мо?

– Нуно вет пенсийым шкаланышт шке палемденыт, – ваштарешем пелештыш саде специалист моло мутым ыш му.

– Юрист деке миен толам, – моло поро мут ыш шокто дык, каласаш логалеш.

– Это ваши проблемы, – адак саде йыгыжтарыше мут шоктыш.

Яндар южыш лектымат, вуйыш толын пурат шол оҥай историй-влак.

Ожнырак Кожергин кугыжаныш деч вара паспорт-влакым вашталтыльыч. Да кӧргешыже ончычсо документын данныйжым возышаш улыт, но штампышт укелан вес кечын мияш логале.

Пурышым гын «Паспортный стол» манын возыман кабинетыш, тушто ныл рвезе ӱдыр чайым йӱын шинчат. Умылтарышым молан толмемым.

– У нас не приемный день, другой раз приедете, – ик рвезырак ӱдыр вашештыш.

– – А что я каждый ден 10 километров туда-сюда должен кататься? – пеҥгыдыракын пелештышым, – и еще за проезд по сто рублей.

– Это ваша проблема – ышталале саде рвезе ӱдыр.

Нунын кокла гыч але старшийышт, ала ийгот дене кугырак, верже гыч тарванен, паспортемым налын, вес ӱстелыште штампым шындышат, возен, мылам шуялтыш. Кок минут наре эртыш дыр. – Спасибо! – маньым, – приятного аппетита» – пеш порын пелештышымат, содор гына кабинет гыч лектым.

Ошкылам автобус чарналтыме верышке, таки вуйыш пурат вет саде ӧрыктарыше шулдыран мут-влак. Теве 90-ше ийла мучаште «За существование и проживание» налогым тӱлаш кӱштышт. Моло пошкудо-влаклан кажныжлан 69 теҥге дене «извещений» толын, а мылам 1000 теҥге. «Молан тыгай кугу ойыртем?» палашлан автобусеш шинчын кудальым райрӱдышкӧ. Кычал муым вет мылам кӱлеш полатым.

– Тӱвӧ урем вес могыр полатыш миен кагаздам тӧрлыктен толза, вара тышке кондеда.

Раз кӱлеш дык, солнышым урем вес могыр полатышке. Омсаш возен пижыктыме войнча, пурышым кабинетыш, а тушто рвезе ӱдыр компьютер дене модын шинча. Могай сомыл мыйым тышке кондымым каласышым.

– Видишь я занята, – манеш саде модын шинчыше, – завтра приедете.

– Сюда-туда-сюда, тратиться целый день, что каждый ден буду кататься?

– Это ваши проблемы, – ыштылале, – вуйжымат ыш нӧлтал.

Тунамак сумкам гыч фотоаппаратым луктым.

– Фотографирую, и отправлю в администрацию Путина, – кидешем кучен Юзо настам нӧлтальым.

Мутем келшыш вет, рвезе ӱдыр верже гыч тарванен, саде «извещений» кагаземым налын ончале.

– Это компьютер виноват, одну лишнюю восьмерку написал, – вич минут эртыш гын, тӧрлымӧ кагазым шуялтыш. «Тауштен» урем вес могыр полатыш пӧртыльым.

Тыштыже шолдыран мутым ышт кучылт, кум гана шукемден, ныл гана пӧлен, эше ала-могай числам ушышт, шотлен луктыч. Мылам шуялтышт. Ончальым: тӱлашлан 81 теҥгем возеныт.

«–Э-эй» – шоналтышым, 81 теҥгем тӱлаш тӱжем теҥгеак огыл кызыт, поро мутым пелештен лектым уремыш. Вот садыге: ӱдырамаш тудо илышнам сылнештара, пӧръеҥмытым куандара, но кунам изирак начальниклан шогалтат, тӧра улмыжым ончыкташак тырша».

М. Данилов.