Барьязе ден Надеждин ялын шочшыжо-влак тушман ваштареш лӱдде кредалыныт

Тиде материалыште ме тыланда Сеҥымашын салтакше-влак –Савельев Андрей Яковлевич ден Бишаров Сергей Иванович нерген каласкалена.

Противотанковый орудийын командирже фашист-влак ваштареш икымше кредалмашке Мга станций воктене ушнен да тушман ваштареш кучедалмаште ик гана веле огыл лӱддымылыкым да патырлыкым ончыктен. Ик кредалмаш нерген тудо «Заря» газетлан (1978 ий, 98 №) тыгерак каласкала: – Мемнам, 12 еҥым, йӱдым разведкыш колтеныт. Ме «йылмым» кондышаш лийынна. Синявский ял воктене, купан верыште, тушманын траншейышкыже кержалт пурышна. Кунам километр утла эртышна, немыч-влак умылен шуктышт да лӱйкалаш тӱҥальыч. Мый сусыргенам, туге гынат ме «йылмым» конденна. Тиде боевой заданийым шуктымылан мыйымат моло-влак дене пырля III-шо степенян Слава орден дене наградитлышт.

Тыгай подвигым сар мучко коммунист Савельев шагал огыл ыштен. Тыгак тудлан Волков воктенысе эпизодат шарнымашешыже кодын. Тудо 1943 ий телым лийын. Подразделений, кушто сержант Савельеват лийын, фронт линийым эртен, кӱртньыгорно линийым петырен, тушманын тылышкыже кержалт пуреныт да тудын пехотыжым кырен шалатеныт. Чыла тидым пеш вашке, моштен да лӱдде ыштеныт. Тиде операцийыште участвоватлымыжлан Андрей Савельевым Йошкар Шӱдыр орден дене палемденыт.

Сержант Андрей Савельев шке сар корныжым Волховский фронт гыч тӱҥалын да тудым 3-шо Прибалтийский фронт, Кенигсберг деч мӱндырнӧ огыл, пытарен. Боевой орден-влак деч посна тудын тыгак «За отвагу», «За боевые заслуги» да моло медаль-влакат лийыныт.

Демобилизаций деч вара Андрей Яковлевич «Советская Армия» колхозышто тыршен, комплекс бригадын бригадирже лийын.

1981 ийыште врач-влак тудын пулвуйжо гыч тушман осколкым луктыныт.

Савельев Андрей Яковлевичын наградной листше-влак.

Сарын икымше тылзыштыжак Сергей Бишаров фашист-влак ваштареш тале кредалмашлаште участвоватлен. Шем теҥыз гыч Юл сер, Сталинград гыч Курск дуга да мотор Праге ола марте – тыгай лийын старшина Сергей Бишаровын сар корныжо. 70-ше артиллерий дивизийын артиллерий полкын составше дене пырля, тудын дене дивизийын командирже Людников командоватлен, Крымыште кредалын, илаш-колаш Сталинград пырдыж воктене шоген, тушманым Курск дугаште кырен, Львов деч касвелнырак Карпатым штурмоватлен, вара Прагыште кредалын.

Салтакын кажне ошкылжо – тиде чыла шотыштат неле испытаний, тиде лӱддымылык, патырлык да колыдымаш.

Теве тыге возен Сергей Ивановичын кредалме корныж нерген мемнан газетнан корреспондентше Асылбай Ирдуганов, сарын участникше, орденоносец:

– 137-ше артиллерийский полк Керчын кечывалвел-касвелыштыже обороным кучен. Приказым налыныт: кержалтше тушманым чактараш. Тиде эр ӱжара дене лийын. Тушман пеш писын наступатлен. Но полкын шыдештше контратакыже тудым чактарен, мӧҥгеш поктен. Каваште немыч самолет-влак чоҥештен толын лекташ тӱҥалыныт. Батареец-влак угыч шке орудийыштым налыныт. Кечеш тушманын 8-10 атакыжым аралалт сеҥеныт. А тушман вет вий да технике шот денат талырак лийын. Теве тыл гыч десантник-парашютист-влак толын лектыныт. Кум кече кредалмаш деч вара нуно авыралтыныт. Салтак-влак коленыт, боеприпас шагалемын. Полкын командирже, дивизион-влакын командирышт чыланат коленыт. Полкын штабшын вуйлатышыже Житько нелын сусырген. Кенета Сергей тудын йолжо когаргымым шиже. Вӱр йогаш тӱҥалын, сусыржым пидын нале. Приказ пурыш – корным почын лекташ. Сигнал: йошкар ракете. Эрвелеш «Ура» манын кычкыралын Керчьыш лектыныт. 76 салтак-пехотинец кодын.

Ты кредалмаш деч вара ик жап эртымеке, Бишаров медсанбат гыч лектын. Орден дене лектын, Йошкар Шӱдыр орден дене палемденыт.

Умбакыже Сталинград. Трактор заводым араленыт. 77 мм. орудий дивизионын командирже Бонприн командоватлен: «Шеҥгеке ик ошкылымат ыштыман огыл!».

Сержант Бишаров связист лийын. Пошкудо полк дене кылым кученыт. 203-шо стрелковый полкын батальонжо полшаш миен шуын. Контрнаступленийлан ямдылалтме годым Сергей Бишаровым 1942 ий ноябрьыште партийыш пуртеныт.

… Волгаште кредалмаш деч вара Сергей Бишаров Курско-Орховский кредалмаште участвоватлен, а октябрьыште полк Киев воктеке Днепр марте шуыныт. Эҥер гоч вончымо годым лейтенант Никулин, старшина Бишаров да рядовой Бурлак изи катер дене пурла серыш связь линийым шупшыныт, эҥер пундашке проводым волтеныт. Мӱндырнӧ огыл снаряд пудештын. Лейтенант колен, Бурлак сусырген, вӱр йоген. Туге гынат связьым шупшыныт да координат-влак «чоҥешташ» тӱҥалыныт. Мемнан артиллерий шола серыште тушманым кырен шалатен.

Колышо Никулиным Бишаров алмаштен, артиллерий дивизионын связьшым вуйлатен. Подвиглан III-шо степенян Чап орден дене палемдалтын. Сарым Сергей Иванович Прагыште пытарен.

1946 ий гыч фронтовик «Совет Армий» озанлыкыште пасу пашам шуктышо бригадын бригадирже лийын тыршен.

С.И. Бишаровын наградной лаштыкше гыч:

Лӱддымылыкым да патырлыкым ончыктымылан, кӱрылтде кылым кучымылан, шындыме задачым сай шуктымылан III-шо степенян Чап орден дене палемденыт.