«Ший кандырам» чыланат куштеныт

Кодшо шуматкечын Калтаса села калык творчество, фольклор, келшымаш рӱдерыш савырнен ыле: калтасымыт «Ший кандыра» эрвелмарий калык куштымашын регион-влак кокласе фестиваль-конкурсын участникше ден унаже-влакым вашлийын. Игечыжат тидлан куанен ыле, очыни. Эр гычак чевер кече кавам волгалтарен. Пуйто пӱртӱс-ава шкеак тиде конкурслан йӱрым кораҥден.

Башкортостан Республикысе индеш район, Марий Эл, Татарстан, Удмурт Республике-влак, Свердлов область, Екатеринбург ола гыч 500 утла калык куштымашын мастарже-влак райрӱдӧ площадьыште погыненыт, а тудыжо икмыняр шагатлан ик кугу сценыш савырнен.

Мастар-влак ола да келшымаш урем

Пайрем эртыме жапыште селан рӱдӧ уремже йолешке-влак коштмо уремыш савырнен. Кидмастар-влак шке пашашт дене палдареныт. Калмаш ял гыч Василий Мадиярович Султанов ӱвӧ укш да олым гыч тӱрлӧ шедеврым ышта: шляпым, корзиным да мебельым. Регина Загитова фом-флористике дене палыме ыштен. Пушеҥге гыч тыгак моло мастар-влакат шке пашаштым ончыктеныт. Тиде – Л.П. Нуриахметов, П.П. Яндемиров, Г.П. Зайнуллин, Е.И. Иликбаев. «Шонанпыл» йоча усталык пӧртын «Сказка» студийжын шун гыч ыштыме сылне деч сылне модыш ден курчак-оберег-влакым выставкыште ужаш лийын. Йоча искусство школ йоча-влакын пашашт гыч минивернисажым ыштен ямдылен. Калык костюм, тувыр да украшений-влак коллекцийым Тамара Данилова, Элиза Егорова, Дина Раянова, Елена Канданова темленыт. Куымо станок дене мастер-классым Анастасия Кугубаевна Сатаева ончыктен. Тудын куымо палас ден ковер-влак кеч-могай пӧртымат сӧрастарат.

Мастар-влакын олашт ваштареш калык оралте-влак верланеныт ыле. Нуныштым ялсовет-влак ямдыленыт. Кажныштыже уна-влакым кинде-шӧнчал, калык кочкыш, калык муро дене вашлийыныт, калык йӱла, ремесло, илышышт нерген каласкаленыт.

Мотор пайремлан – мотор тӱҥалтыш

Площадьышке икте почеш весе творческий коллектив-влак лектыт, нуно почетан кругым ыштат. А эн рӱдыштӧ театр пролог тӱҥалеш, нуным районысо культура пашаеҥ-влак ямдыленыт: «кандыра» куштымашын историйже гыч хореографий ойлымаш.

Концерт площадкыште почетан верым пайремын унаже-влак налыт. Район администраций вуйлатыше Ю.М. Садыров пайремыш погынышо калыкым саламла да фестивальым почеш. Кавам салют волгалтара.

Фестивальын участникше-влакым Башкортостан Республикысе культура министрын икымше алмаштышыже Н.М. Лапшина, Россий Федераций Кугыжаныш Федераль Погынын депутатше З.Я. Рахматуллина, 13 гана паралимпийский чемпионка, 17 гана тӱнян чемпионкыжо, 43 гана Европын чемпионкыжо, Российысе Паралимпийский комитетын вице-президентше, Россий спортын сулло мастерже, Россий Федераций Кугыжаныш Федераль Погынын депутатше Р.А. Баталова, «Мер каҥаш» Всемарийский ушемын вуйлатышыже Э.В. Александров, Башкортостан Республикысе Кугыжаныш Погын – Курултайын депутатше Б.Г. Юмадилов, Башкортостанысе калык-влакын Келшымаш пӧртын директоржо И.З. Султанмуратов саламленыт.

Юмынйӱлам шуктен шогышо марий карт-влак фестивальым сугыньленыт.

«Кандырам» чыланат куштат

Калык куштымаш шагал огыл. Нуно чыланат шке семынышт сылне да колоритный улыт. Но молан дыр «каныдыра» поснак ойыртемалтше куштымаш, вет куштышо еҥ тышке уло кумылжым, шӱм-чонжым, кугезе коча-кован арален кодымо йӱлажым пышта.

Конкурс программыште, тудо кок ужаш гыч шоген: аутентичный (бытовой) куштымаш да сценический куштымаш, 31 коллектив выступатлен. Кажныже «кандырам» шке семынже «пунен». Нунын мастарлыкыштым профессиональ жюри аклен. Жюри вуйлатыше – Россий Федераций ден Марий Эл Республикын культурыштын сулло пашаеҥже, Марий Эл Республикысе научно-методический калык творчество рӱдерын директоржо Т.В. Дмитриева лийын. Жюри ончылно куштылго огыл задаче шоген: чылаже 60 утла концерт номерым аклаш кӱлын.

Куштымашын энергетикыже тугай виян лийын, ончаш толшо еҥат верыштыже шинчен кертын огыл да кушташ лектын. Конкурс выступленийын финал ужашыштыже рӱдӧ площадьыште «кандырам» кушташ тыланыше-влаклан вер ситен огыл. Теве конкурс программе мучашке лишемын, жюри иктешлымашым ышта. А калык «кандырам» умбакыже «пунен»: сценыште, площадьыште, Карл Маркс уремыште. Шагат утла тиде флешмоб шуйнен.

Фестивальын наградыже

Теве сценышке район администарций вуйлатыше Ю.М. Садыров, жюри вуйлатыше Т.В. Дмитриева, «Эрвел марий» МНКА вуйлатыше И.И. Тимиряева кӱзат да фестивальым иктешлат, наградым кучыктат.

Конкурсым иктешлымеке, сценический куштымаш номинацийыште фестивальын Гран-прижым Мишкан села гыч «Эрвел» куштышо калык ансамбль налын. Аутентичный (бытовой) куштымаш номинацийыште – Амчемучаш ял гыч «Амче вел» фольклор ансамбль. Йоча куштышо коллектив-влак кокла гыч тений икымше верым Калмиямучаш ял гыч «21 век» коллектив налын. Кокымшо степенян лауреат лӱмым Ӱлыл Качмаш ял гыч «Висвис» ансамбль налын. Кумшо вер – Нуриман район гыч «Весела сескем» фольклор хореографий ансамбль ден Ӱлыл Качмаш ял гыч «Рвезылык» ансамбль.

Аутентичный (бытовой) куштымаш номинацийыште икымше степенян лауреат лӱмым Нуриман район гыч Асеевмыт ешын фольклор ансамбльже сеҥен налын, кокымшо – Екатеринбург ола гыч «Яндар памаш» калык фольклор хореографий ансамбль ден Дӧртӧлӧ районысо «Калык сем» ансамбль, кумшо – Кугу Агытан ял гыч «Марий кумыл» фольклор ансамбль ден Нуриман район гыч «Чимарий» фолькор ансамбль.

«Сценический куштымаш» номинацийыште икымше степенян лауреат лӱмым Удмурт Республикысе Каракулинский районысо Ныргынде ял гыч «ВисВис» ансамбль налын. Кокымшо степенян лауреат – Удмурт Республикысе Граховский районысо «Ший памаш» мурышо ансамбль ден Краснохолмский села гыч «Мурпамаш» мурышо ансамбль. Кумшо степенян лауреат лӱмым кум ансабльлан пуымо: Павасола ял гыч «Арка марий» куштышо коллективлан, Келтей ял гыч «Умыр кас» фольклор коллективлан да Янаул районысо Атлегач ял гыч «Шонанпыл» ансамбльлан.

Специальный диплом дене палемдалтыныт: Сергей Зайнетдинов – профессиональ мастарлыклан, Амчемучаш ял гыч Иван Петраев да Йошкар-Ола гыч Изи Карина – сценический обаянийлан.