50 ий пырля илаш – тиде кугу пиал да кугу паша

Ойлат, 50 ий пырля илымым шӧртньӧ сўан маныт, вет шӧртньӧ нигунамат ок рўда‰. Но тыгак вес версият уло – пел курым жапыште кеч-могай койыш-шоктышат сплав семынак шергаканыш савырна да кажне кечын шергештеш.

Кузе тиде кужу жапыште йӧратымашым, ўшанле улмашым, икте-весым пагалымашым йомдараш огыл, палат Владимир Алексеевич ден Зинаида Михайловна Ляпустинмыт. Теве нунын еш историйышт.

Нуно вучыде палыме лийыныт. Самырык туныктышо Зинаида Михайловна Уфаште педагогика курсым тунем пытарен, Калмаш кандашияш школышто туныктен. Кеҥеж, школ практике, тунемше-влак дене пырля тудо школ пакчаште паре‰гым урен. Владимир Алексеевич, армий радам гыч служитлен гына пӧртылшӧ, пакча воктеч эртен каен. Пакчашке пурен, палыме лийыныт, мутланаш тўҥалыныт.

– 18 кече ме вашлийынна, кунам Владимир мыланем предложенийым ыштен да ме ешым чумыренна, – каласкала Зинаида Михайловна.

– Лўдын огыдал вигак марлан лекташ? Вет айдемым палаш икмыняр жап кўлеш? – йодам мый.

– Ну, кузе? Тыгай мотор! Ялыштат ик эн сай каче лийын, – шыргыжалын вашешта Зинаида Михайловна.

Вашлийме деч вара кок арня эртен. Самырык ватыжым Владимир Алексеевич ачаж ден аважын суртышкыжо конден.

Кызыт гын самырык-влак вашкерак ача-ава сурт гыч каяш тыршат, посна илынешт. А тунам пырля иленыт, ик суртышто икмыняр тукым. 24 ий, кузе каласыш Зинаида Михайловна, тудо кок оньо ава дене – Владимир Алексеевичын аваже да коваже дене – илен. 1983 ий марте Ляпустинмыт Калмаште иленыт. Тыште нунын икшывышт – Эрнест, Наталья да Татьяна шочыныт. Вара нуно Калтасашке илаш кусненыт. Кызытат тыштак илат.

Кок тўрлӧ айдеме ушненыт, но туге гынат нуно еш пиалым тыгай кужу жаплан чоҥен кертыныт. Икте-весым ешарен нуно суртышто порылык, пагалымаш, йӧратымаш шўлышым шочыктен сеҥеныт. Чыла пырля, икте-весе дене каҥашен, кутырен ыштеныт.

Калтасаште тиде ешым чыланат палат. Владимир Алексеевич ден Зинаида Михайловна – моткоч сай айдеме улыт, ўмырышт мучко нуно пашам тыршен ыштеныт.

Зинаида Михайловна туныктышо лийын тыршен. Тунемше-влак тудым пагаленыт да йӧратеныт, кызыт мартеат тудо нунын дене кылым куча, Америке гычат тунемшыже-влак тудын дене кылым огыт йомдаре. Но Зинаида Михайловналан каласеныт: высший образованиет уке, тугеже йоча-влакым туныктен от керт. Тыге тудо школ интернатыште повар лийын тыршаш тўҥалын, кевытыштат ужален. Кунам Калтасашке илаш кусненыт, тудлан РайПО-то пашам – кадр шотышто алмаштышылан – темленыт. Но Зинаида Михайловна умылен, кагаз паша тудын огыл, тудо калык дене пашам ыштен тунемын. Тыге тудо столовыйын бухгалтерийышкыже кусна да тыште сулен налме канышыш лекмекыже тырша. Пашам тыршен ыштымыжлан тудым «Отличник потребкооперации Российской Федерации» знак дене палемденыт.

Владимир Алексеевич армийыш каймыж деч ончыч физкультурный техникумышто тунемын. Демобилизаций деч вара районысо спорткомитетыште тыршаш тўҥалын. Тиде тудын призванийже огыл улмым тудо вашке умылен. Павловкысо чодыра школыш тунемаш пурен. Образованийым налмеке, Калтаса лесхозышто тыршаш тўҥалын, ончыч чодыра озанлык мастер, вара лесничийын полышкалышыже, Калтаса лесничийын полышкалышыже, вара Надеждинысе лесничийын полышкалышыже. Самырык специалистын шонымашыжым, темлымашыжым опытан специалист-влакат шотышко налыныт. А Владимир Алексеевич пашам пырля ыштыме йолташыже-влакын опытышт да шинчымашышт дене палыме лийын. Тудо лесхозышто нулго ўйым ыштен лукмо пашам организоватлен.

– Чомар гыч нулго установкым конденна, тудым Нарат чодыраште вераҥденна, – каласкала Владимир Алексеевич. – Нулго укшым чыланат погеныт: тунемше-влак, калык. Южгунам шкежат погенам. Нулго ўйым Таллин оласе фармацевтический фабрикыш колтенна.

Эн тўҥ вашталтыш Владимир Алексеевичын пашаштыже кунам тудо Калтаса чодыра пунктышто тыршен, лийын.

Тудлан Кӧтерем селаште участковыйын пашажым темленыт. Ешыже тунам эше Калмаште илен, тудо кажне кечын пашашке тушеч коштын. Ик ий ыштымеке тудым Казань олашке тунемаш колтеныт. Тунем толмекыже, ончычсо вуйлатыше, пагалыме еҥ семын да калыкымат сай палымыжлан тудлан Калтаса селаште участковый лийын ышташ темленыт. Милицийыште ыштыме жапыште Владимир Алексеевич службын чыла тошкалтышыжым эртен манаш лиеш: социалистический погым шолыштшо-влак ваштареш кучедалын, ончыч пєлкан оперативникше семын, варажым вуйлатыше семын, участковый инспектор-влакын вуйлатышышт, Штаб вуйлатыше, личный состав да кадр-влак вуйлатышын алмаштышыже лийын тыршен. Пашам тыршен ыштымыжлан тудым «За отличную службу в МВД» знак, шуко ведомственный медаль ден Чап грамота-влак дене палемдыме. 2014 ий гыч Россий МВД-ын Калтаса районысо пєлкажын ветеранмыт ушемым вуйлата.

Владимир Алексеевич ден Зинаида Михайловналан илышыште еш эн тўҥ лийын. Нуно шке икшывыштланат сай пример лияш, нунылан кўлеш образованийым пуаш тыршеныт.

Эрнест Владимирович ачажын кышаже почеш каен: тудо полицийын подполковникше улеш, Россий МВД-ын Калтаса районысо пӧлкажым вуйлата. Наталья Владимировна туныктышо, филологий факультетым тунем лектын, кызыт 2 №-ан Краснохолмский кыдалаш школышто тўҥалтыш класслаште туныкта. Изирак Татьяна ўдырышт Москваште, Верховный судышто юрист лийын тырша.

Вате-марий Ляпустинмытын еш поянлыкышт – уныка ден кугезе уныкашт-влак – улыт. Владимир Алексеевич ден Зинаида Михайловна Ляпустинмытын лу уныкашт, кок кугезе уныкашт уло. Кугезе уныкаштлан Владимир лўмым пуэныт. Коча ден кова нунын сеҥымашыштлан куанен огыт шу.

Йӧратымаш, пагалымаш, икте-весым умлымаш – арам шомак огытыл, лач нуно пиалан ешын ойырен налаш лийдыме ужашыже улыт. Владимир Алексеевич ден Зинаида Михайловна ўшанат, лач йӧратымашым илышыште нимо деч чот аралаш кўлеш.

– Илышыште чылажат лийын, – ойла Владимир Алексеевич. – Мый южгунам пеҥгыде лийынам, тау Зиналан, чылажымат умлен.

– Икте-весым умлаш тыршыман, тыге веле пиалан да кужу илышым илен эртарет.

Ляпустинмытлан кужу да пиалан еш илышым илен эртараш пўрен. 2015 ийыште нуным «За любовь и верность» медаль дене палемденыт.

Эрла – нунын пайремышт, йӧратымаш, пиал пайрем.