Авамын илышыже

Мыйын авам, Тимирбаева Темырбика (Анна) Шамзиевна, ўдыр фамилийже Шаяхметова, Кӧкыш ялыште 1930 ий 10 ноябрьыште шочын. Кочам, Шаяхметов Шамзий, имне дене уржам тўредын, колхоз мўкш пакчаште мўкшым ончен. Тудо ўдырым Калмаш ял гыч, Чачук лўманым налын. Тиде коншудо ийыште лийын. Кум ўдыр шочын, но нуно изинекак коленыт, а мыйын авам шочмеке, илыжак манын, тудым еҥлан ужаленыт. Авам деч вара Зоя шочын, кумшо Вера, эн изи Маруся лийын.

Кунам сар тўҥалын, авамлан лу ий веле лийын. Тудын ачажым сарыш налыныт. Авам, Маруся шўжаржым кидыш кучен, шоген кодын. Марусялан кок ият пеле лийын. Имне дене Калтасаш шумеш ковам магырен-магырен ужатен миен. Кочам каласен: «Мый пӧртыл ом шу сар гыч, йоча-влакым сайын ончо». Янаулыш салтак-влак поезд деке йолын каеныт. Ойлымыж семынак, кочам сареш йомын, мӧҥгыжӧ пӧртылан огыл. Ковам колымекыже кочамым вучен илен. Тудо 92 ияш ош тўня дене чеверласен.

Сар пагытыште илыш чылаланат неле лийын. Ковам, кеч изиш полыш лиеш манын, Калмаш ял гыч тулыкеш кодшо Асылвий лўман изи ўдырым ешышкыже конден. Тудо мыйын авам деч 6 ийлан кугырак лийын. Тыге ковамын ешыштыже вич ўдыр кушкын. Ковам йўдшӧ-кечыже пашаште, яра пагытше лийын огыл. Сапондо дене шурным кыреныт, изи гына авамат сорла дене уржам тўредаш коштын. Изи йоча-влакым мўшкырыштым темаш кўлын. Илыш моткоч неле лийын. Авай чара йолын пасушто шўйшӧ пареҥгым поген, тудын дене мелнам ыштеныт, коншудо киндым кочкын иленыт. Тудо ныл классым гына тунем кертын. Пасушто шўкшудым сомылен, кылтам пидын, тудым кырен, кынем кырен, йытыным кўрын. Телым имне дене олымым шупшыктен. Сар деч вара авам сєсна фермыште тыршен, вара шорык фермыште. Телым колхоз чодыра пашашке колтен. Борсык ялыште авам татар кова дене илен. Чодыра пасу ўдыр еҥлан куштылго лийын огыл, туге гынат чыла чыташ логалын.

Теве торф лукмашке вербовщик пашашке поген. Авам тушто, Свердловскышто, 5 кеҥеж пашам ыштен. Паша неле лийын, баракыште иленыт. Торфым фрезироватлыме машина пўчкеден. Брикет-влакым кошкаш луктеденыт да 2 кече гыч штабельыш оптеныт. Пашам кечыгут ыштеныт, планым темаш тыршеныт. Пашадар дене авам чияш вургемым налын. Кевытыш пасмам, ялукым, йолчиемым, костюмым, шуко кўлешан арверым намиеныт. Авам шкаланже ургымо машинам налын.

Ачам 1934 ийыште шочын. Тудо ешыште кумшо йоча лийын, тудын деч ончыч акаж ден изаже лийыныт. Темырбай кочамым сарыш налын каеныт, увер деч посна йомын. Серыш почеш, кочам Краснодар край велне кредалын. Салика ковам икшыве-шамычым шкетак ончен кугемден. Ачам 7 классым тунем пытарен. Десант войскаште служитлен, парашют дене 33 гана тӧрштен. Ачай дене илыш нерген шуко мутланенна. Ачаже сарыш кайыме годым тудлан 7 ий лийын.

Армий радам гыч пєртылмеке, авам дене палыме лийыныт. 1958 ий сентябрьыште сўан дене ушненыт. Мый нунын икымше икшывышт улам, мый дечем вара кум шольым ыле. Ачам сулен налме канышыш лекмекыже тракторист лийын тыршен. Авам дене кок пӧртым чоҥеныт, мемнам кугемденыт. Авай мыланна тувырым, йолашым, пинчакым чыла шке урга ыле. Калыклан марла тувырым урген. Авамат колхозышто пашам ыштен. Фермыште презым ончен, колхоз складыште тыршен, сӧснам кўтен. Колхоз пасушто кажне еш гектар дене пареҥгым луктеш ыле. Ме нунылан полшаш коштынна.

Телым авай межым шўдыра, вара пиж ден носкийым пидеш, ик жапат яра ок шинче.

2007 ийыште ачам ош тўня дене чеверласыш. Авам, ачам кайымеке, шкетак ила. Тений 10 ноябрьыште тудлан 89 ий темеш. Кертмына семын авай деке мияшак тыршена. Пошкудо-влак сай улыт, неле годым авайлан полшат. Нунылан пеш кугу таум каласымем шуэш. Юмо авайлан тазалыкым, пўсылыкым пуэн. Тек ончыкыжымат тыгаяк лийже. Йолышто коштынак эртарыже ўмыржым.

Ольга ўдыржӧ (Кумушбаева), Келтей ял.