Связист, сержант Шамайын трофей аккордеонжо район музейыште верланен

Шуматов Шамай Шамсутдинович 1926 ий ийыште шочын, Амчемучаш тӱҥалтыш школышто тунемын, вара Келтей шымияш школым тунем лектын. 1941 ийыште Калтаса кыдалаш школыш тунемаш пурен, 8-ше классым тунем лектын. Сар тӱҥалын.

Ачажым, Граждан сарын участникше семын, фронтыш налыныт. Кунам тудым сарыш ужатеныт, мӧҥгыштӧ ийготыш шудымо шым икшыве кодын: Шамай, 1926 ийыште шочын, Сакела – 1928 ийыште, Сандугась – 1930 ийыште, Шамтий – 1931 ийыште, Саня (ӱдыр) – 1935 ийыште, Алексей – 1936 ийыште, Александр – 1939 ийыште. Макеба аваштлан шуко ойгым, нелылыкым ужаш пернен. Вет сар ийыште тынар йочам пукшен лукташ куштылго лийын огыл. Но тудо чыла чытен лектын, чылаштымат йол ӱмбак шогалтен, шинчымашым пуэн.

Шамайланат черет шуын

… Серыш гыч Шуматов Шамай шижын, ачажат ала-кушто воктенак кредалын. Серыш-влак икте-весышт деке вашке гына миен шуыныт. Вара гына тудо пален налын, нунын полкышт воктенак шогеныт, а вара, пырля ик цепьыште, Волховский фронтын составыштыже, Ленинград блокадым кӱрылмаште кредалыныт. Вара ача ден эргын сар корнышт торлен. Шамсутдин Шуматовым финн границе деке колтеныт. Тушто, Граждан сарын участникше, Чапай дивизийын лӱддымӧ кавалеристше колен. Амчемучаш ялыште тудын нерген ик шарнымаш гына кодын: кунам коллективизаций тӱҥалын, Шамсутдин колхозлан легендарный комдив Чапаевын лӱмжым пуаш йодын.

Шамай эргыже кредалын тушманын пыжашышкыже вашкен. Берлиныш кайымаште Восточный Пруссийыште шоген, а тудо вурс да кӱртньӧ-бетон бункер, дот да дзот-влак дене шуяшлалтын лийын. Сар мучашке лишемме жаплан Шамай переносной радиостанцийын чыла видшымат пален, сай радист-разведчик лийын шуын. Тудо ӱмыржӧ мучко кредалмаш гыч ик эпизодым шарнен илен.

… Чодыра тӱрыштӧ разведчик-влак тушман-влакын чумыргымыштым ужыныт: кок «Тигр» танк, икмыняр орудий расчет да эсэсовец-влакын ротышт. Разведчик-влак Шамай Шуматовлан координатым пуэныт, а тудо раций дене мемнан артиллерист-влаклан увертарен. Снаряд-влак лач тушманын чумыр погынмо верышкышт логалыныт. Кодшо немыч салтак-влакым разведчик-влак шкеак пытареныт. Тиде подвиглан 19 ияш Шамайым III-шо степенян Слава орден дене палемденыт.

Сеҥымаш кечым тудо Штеттин ола воктенсе чодыраште вашлийын. 200 грамм наркомовскийым вученыт, но интендатский службын старшинаже ала-кушто пижын. Ончыч тудо пехотинец-влак деке пурен, вара тудым уло провизий дене танкист-влак авыреныт.

Тыгерак Шамай Шуматовлан сар пытен. Но шочмо кундем марте эше корно кужу лийын. Армийлан опытан, кӧ сар корным эртен, младший командир-влак кӱлыныт. Поснак новобранец-влакым туныкташлан. Сар деч вара Шамай Данийысе Борхкольм островыш логалын. Тушто тудо курсант-радист-влакым туныктен. Вара Германийыште, радиотехнический взводышто служитлен, радиолокационный станцийым тунемын. Бренслау олаште служитлыме жапыште немычла кутыраш, аккордеон дене шокташ тунемын.

1950 ийыште Шамай демобилизоватлалтын. Германийыште службым шарныме лӱмеш тудо немыч аккордеоным конден.

Сеҥымашын салтакше 2016 ийыште ош тӱня дене чеверласен. Тудлан 90 ий лийын. Шамайын родо-шочшыжо-влак трофей аккордеоным районысо историй да краеведений музейыш пуэныт. Музей директор Роберт Шакиртов тудым «Штурм Берлина» панораме сӱретыште вераҥден.

В. Иванов.