Шке пӱрымашыштын озашт

Селаште ӱдырамаш-влак... Тудо пашазе, озавате, шуко икшыван ава улеш. Нуно признанийым, кӱкшӧ награде-влакым огыт вучо. Таче район газетын лаштыклаштыже лач нунын нерген каласкалыме шуэш.

Любовь Иванова

Калтаса эмлымверын врач-терапевтше Любовь Леонидовна Иванова 1700 утла еҥым обслуживатла. Тудын участкышкыже Калмаш, Сӧлеш, Токран, Ясный Поляне, Михайловка, Тошто Калтаса, Александровка ял-влак да Калтаса селан пелыже наре пура.

Поликлиникыште черле еҥ-влакым приниматла, диспансеризацийыште участвоватла, коштын кертдыме черле-влак деке мӧҥгышкышт мия, яллашке черле еҥ-влак деке лектын коштеш – чыла тиде ончылгоч палемдыме план почеш ышталтеш.

Ты ий Любовь Леонидовнан биографийыштыже юбилейный. 40 ий ончыч тудо здравоохранений системыште пашам ышташ тӱҥалын. 1980 ийыште Иванова Уфасе 2 №-ан медучилищым тунем лектын да рӱдоласе нылымше инфекционный эмлымверыш медшӱжарлан пашашке пурен. Кум ий гыч Уфасе мединститутын кастене тунемме (вечерний) пӧлкашкыже тунемаш пурен, тыгодым пашам туштак ыштен. 1990 ийыште республикысе тӱрлӧ эмлымверлаште интернатурам эртен, тыгодым Калтаса эмлымверыштат 2 тылзе тыршен. А идалык гыч распределений почеш мемнан районышко пашашке толын. Теве ынде кумло ий Любовь Леонидовна Калтаса район калыкым эмла.

Ончыч подростковый врач лийын тыршен, тиддеч ончыч Санкт-Петербург олаште специализацийым эртен. Вара тиде паша дене пырля эше врач-терапевтын пашажым шуктен. 2002 ийыште Любовь Леонидовнам кӱкшӧ классан да опытан специалист семын эмлыме паша шотышто районысо эмлымверын тӱҥ врачшын алмаштышыжлан шогалтат.

– Тӱҥалтыште мылам тиде паша келша ыле. У паша, у задаче-влак, – шарнен ойла Любовь Леонидовна. – Но кунам тиде паша кажне кечын ыштыме пашашке савырныш, мый умлышым – административный паша мылам огыл. Мый пашам ыштыше врач улам, тиде мыйын призванием. Сандене уэш ончыч ыштыме пашашкем пӧртылаш йодым.

Врач – поро, кӱлешан паша. Шукыжо изиж годым врач лияш шона. Поснак тидын нерген ӱдыр-влак шонат. Любовь Леонидовнан Галина ӱдыржат врач лийын огыл гынат, шке илышыжым здравоохранений дене кылден. Тудо Санкт-Петербургысо химико-фармацевтический университетым тунем лектын. Кызыт пелашыже дене пырля Екатеринбург олаште илат да пашам ыштат.

Любовь Леонидовна дене мутланыме годым мый кызытсе жаплан ик эн пӱсӧ теме – коронавирус нерген йодым. Мыланна туддеч лӱдман мо?

– Лӱдман, конешне. Мый шкежат лӱдам, – ойла Иванова. – Тиде у вирус да тудлан эше вакцине уке. Но ситуацийым драматизироватлыман огыл. У вирус кажне гана лектеш, но медицине садак нуным кораҥдаш йӧным муэш. Мутлан, кайык грипп денат тыгак ыле. Ындыжым ме тудын дене черланыше-влакым эмлен кертына.

Максимова Зоя

Бирск оласе пединститутын самырык выпускницаже Зоя Максимова кунам Калтаса районыш руш йылме ден литературым туныкташ толын, тудо шкенжым туныктымо пашалан лӱмдаш шонен. А пӱрымаш тудым кугыжаныш службыш конден.

Конешне, тунам тудо карьера нерген шонен огыл, а еҥ-влак тудын чулым, шке пашажлан вуйын шогышан, айдеме верч ойгыртышан улмыжым ужыныт. Вашке Ӱлыл Качмаш кыдалаш школын туныктымо паша шотышто директорын алмаштышыже З. Максимовам Калтаса районысо райкаҥаш исполкомын вуйлатышыжлан темлат. Тиде мӱндыр 1984 ийыште лийын. 20 ий утла тудо ты должностьышто тыршен. Районышто илыше кажне еҥ тудым пален.

Зоя Валеевна чапле организатор лийын, еҥ-влакым чумыр кӱлешан пашаш ушен, шонымашыжым шуктен моштен.

2009 ий гыч З.В. Максимова «Единая Россия» партийын верысе пӧлкажын исполнительный секретарьже улеш. Тудын тыршышан, пашам йӧратышан улмыжо сай результатлашке шуаш полша.

Ятыр ий тыршен ыштымыжлан 2008 ийыште З. Максимова БР культурын сулло пашаеҥже кӱкшӧ лӱм дене палемдалтын. Тыгак тудо ӱдырамаш-влакын райкаҥашыштым вуйлата, РФ ӱдырамаш Ушемын Таум каласыман грамотыжо дене палемдалтын. 2015 ийыште ЖКХ сферыште общественный текшырымаш рӱдерым вуйлаташ тӱҥалын. «Женщина – мать нации» республике конкурсышто «Лидер-2018» номинацийыште, «Женщина директор года – 2003» сеҥен. Порылык акций ден конкурс-влакын инициаторжо улеш.

Галина Валиахметова

Кажне еҥ, кӧ райрӱдышкӧ паша дене толеш, кечывал кочкыш жапыште «Городок» кафеш пура. Тыште могай гына кочкыш уке – шинчат шарла. Менюшто – шӱрӧ, щи, чыве шӱрӧ… Тиддеч посна – гарнир, мелна да тӱрлӧ шыл кочкыш… Икманаш, чыла тутло! Чыла тидым «Общепит» ПО-н коллективше ямдыла. Нунын кокла гыч иктыже Галина Павловна Валиахметова. «Общепит» предприятийыш тудо 2006 ийыште пашам ышташ толын. Ончыч кафеште тыршен. Тудо автовокзал пелен верланен лийын. Тудым петырымеке, теве ынде куд ий «Городокышто» тырша. Шукыжо тудым ожнысо семынак столовый манеш. Галина Качкинтурай ялыште шочын. Ик арня пашам ышта, ик арня кана.

«Мый пашам ышташ, калыкым йӧратем», – ойла Галина Валиахметова.

Кечывал кочкыш жапыште тыште еҥ шуко лиеш. Тыште тудлан тыршымаш, чытымаш да мыскара шӱлыш полшат. Вет кочкаш толшо еҥ-влак кокла гыч тӱрлыжат лиеш. Кажныжын шке йодмашыже. Ямдылыме кочкыш деч шинча шарла. Сандене тудо кажныжлан каласкала, полша.

«Мемнан коллективна келшен илыше, шке пашажым сай палыше. Тидыже конешне, мемнан вуйлатышыланна кӧра… А кажне озавате пала: кунам кухняште порылык шӱлыш озалана, кочкышат тамле лиеш», – ойла Галина Павловна.

Ирина Карасева

Йоча годым шонымаш кушко конда? Тыланыме кӱкшытыш. Кӧм дыр наукыш, молыштым бизнесыш, а кумшыштым спортыш. Теве Ирина Владимировна Карасевам йоча годсо шонымашыже Культура пӧртыш конден. Эше изиж годымак Иринка пырля моло йоча-влак дене импровизироватлыме сценыште выступатлаш йӧратен, а тудыжым ача-ава-влак чоҥеныт. Тыште такмак-влакым муреныт, куштеныт, почеламут-влакым лудыныт. Вара школышто тунемме годым райрӱдӧ Культура пӧртын сценышкыже лекташ тӱҥалын.

– Кузе кызытат шарнем, – йоча годсыжым шарналтен, ойла Ирина Владимировна, – тунемме йолташем-влак дене пырля, пошкудо Денис Климовских дене «Первые цветы» мурым баян почеш мурышна. Тиде тӱҥалтыш лийын, икымше гана сценыш лектынна.

Таче Ирина Карасевам районышто чыланат палат. Тудын «Лидер» творческий ушемже деч посна районышто ик мероприятият ок эрте. Тудо кушта, мура, модмаш ден флэшмоб-влакым эртара. Ик мут дене каласаш гын, тудо шкеже пайрем улеш. Сандене тудым икшыве-влакат йӧратат. А вет аваже тудым культурыш колтымыжо шуын огыл. Тушто чыла пайрем да каныш кечылаште пашам ыштыман. Сандене 9 класс деч вара Агидель оласе топливно-энергетический колледжыш тунемаш пура да системотехникын профессийжым налеш. Вара Башкир кугыжаныш университетын Бирскысе филиалыштыже педагог-психолог специальностьым налеш. «Вимм-Билль–Данн» шӧр компанийыште оператор, «Довериеште» офис менеджер, пашаверым муаш полшышо рӱдерыште пашам ыштен. Туге гынат тудым шӱм-чонжо сценыш шупшын. Райрӱдӧ Культура пӧртыштӧ пашам ыштымыжлан 13 ий лиеш. Тиде творческий айдеме улеш. Йӧратыме пашажлан шкенжым пӱтынек пӧлеклен. Тудлан тыгак кок чапле ӱдыржӧ да йӧратыме пелашыже полшат.

Надежда Савельева

Тиде чевер ӱдырымашым ончалатат тыге каласыме шуэш: «Ӱдырамаш-шошо».

Надежда Ивановна Савельева дене ме эртыше ийын Кӧтерем селаште, пайремыште палыме лийына. Тыште тудо Культура пӧртын вуйлатышыже семын села калыклан пайремым организоватлен да эртарен.

Кызыт Надежда – озавате, кок кӱшыл образованийже – экономический да кокымшо социаль-культура паша, уло, но официально пашадымылан шотлалтеш. Тудо инициативный, творческий айдеме улеш, шке моштымашыжым кучылтын мошта да уым шымлаш тырша. Теве Надежда Ивановна косметологлан тунемеш: шинчапуным кужемдыме, шугарингым ыштыме шотышто курс-влакым тунем лектын. Шушаш арнян, пашаверым муаш полшышо рӱдер деч визажистлан тунемаш тӱҥалеш. А эше фоамиран гыч тӱрлӧ сылнештарымаш-влакым ышта: мотор бантик, брощь, ободок-влак, тыгак алмазный тӱрлем дене заниматлалтеш.

А эн тӱҥжӧ Надеждалан – тиде тудын икшывыже-влак: Глеб эргыже да Виктория ӱдыржӧ. Нунат творческий, чолга улыт, мураш, кушташ йӧратат. Илыш туге пӱрен, Надежда икшывыже-влакым шкет кушта. Тудо шӱлыкан тыге каласен ыле: «Изи ӱдырнан тазалыкше шотышто проблеме лекме годым ачана илышна гыч йомо». Врач-влакын прогнозышт куандарен огыл: изи Виктория ӱдырышт кошташ да кутыраш ок тӱҥал. Надежда вуйым сакен огыл, йӧратыше ава тидлан нимынярат ӱшанен огыл. Пырля нуно тӱрлӧ эмлымашым, реабилитацийым эртеныт. Надежда ӱдыржӧ поремже манын, шкеж деч шогышыжым чылажымат ыштен.

«Викториян кызыт инвалидность группыжо уке, – ойла Надежда, – врач-влак показаний уке маныт».

Чын, Викториям ончен, тудын тазалыкше шотышто проблеме уло манын каласаш ок лий. Чолга, весела, артистичный улеш. Эртыше ийын Уфа олашке «Бал принцесс» мероприятийыш миен, тудым Каринэ Хабирова организоватлен ыле. Ты кечылаште Виктория угыч изи принцесса-влакын райконкурсыштышт участвоватлен. А ӱдыржӧ пелен кеч-кунамат тудын верч тургыжланыше, йӧратыше Надежда – мотор ӱдырамаш да талантан айдеме.

Светлана Белянская

Калтаса селасе райрӱдӧ эмлымверын ӱдырамаш консультацийын акушеркыже Светлана Алексеевна Белянскаям районышто чыла ӱдырамаш пала манаш лиеш. Самырык ава-влак тудым сай палат. Светлана Алексеевна нелашан ӱдырымаш-влакым текшыра, а Калтаса селаште азам шочыкташ полшышо рӱдерым петырыме деч ныл ий ончыч азам шочыкташ полшен.

С. Белянская 1998 ийыште Бирск оласе медицине колледжым тунем пытарен да ту ийынак Калтаса селасе райэмлымверыште азам шочыкташ полшышо пӧлкаште пашам ышташ тӱҥальын. Тӱҥалтыште теҥгечсе студенткылан пашам ышташ неле лийын, но чылалан вашке тунем шуын. Пашам пырля ыштыме уста йолташ-влак пелен лийыныт, полшеныт, каҥашым пуэныт. Но эн тӱҥжӧ – чонлан келшыше паша. Вет тудо нелашан ӱдырамаш-влаклан полшен, шочшо аза-влакым ик эн ончыч кидышкыже налын.

Медшӱжар-влак – военнообязанный еҥ-влак, кушко да кунам колтат, служитлаш тӱҥалат. Светлана Алексеевнан илышыштыже сар лийын – кокымшо чечен кампаний. 2000 ий март гыч 2001 ий март марте йолташ ӱдыржӧ Наталья Диязова дене пырля Чечняште пасу госпитальыште служитленыт.

– Мемнан пасу госпитальна Ханкале деч мӱндырнӧ огыл верланен лийын, – шарналтен ойла Светлана Алексеевна. – Медперсонал – 6 еҥ: кок хирург, терапевт, анестезиолог да кок медшӱжар – ме Наташа дене. Госпиталь палаткыште верланен лийын. Ме шкежат палаткылаште иленна. Ме сусыргышо салтак-влаклан икымше полышым ончыктенна да нуным Владикавказыш колтенна.

Ту ий Светлана Алексеевналан ӱмыр мучкылан шарнымашеш кодеш. Арамлан огыл боевой действийын участникше удостоверенийым кучыктеныт.

Мӧҥгыжӧ пӧртылмеке, Белянская Калтаса эмлымверыште азам шочыкташ полшышо пӧлкаште умбакыже пашам ышташ тӱҥалеш, а кызыт ӱдырамаш консультацийыште акушер лийын тырша. Таче тудо районышто нелашан 102 ӱдырамашын тазалыкшым, азан мӱшкырыштӧ кушмыжым текшыра.

Светлана Алексеевна шкежат чапле ава улеш. Алексей Витальевич дене пырля ӱдыр ден эргым шочыктеныт да ончен куштат. Валерия ӱдыржӧ школым тунем пытарен, Бирск оласе медицине колледжыште акушер-гинеколог пӧлкаште тунемеш, аважын корныж дене каен. Савелий эргыже 1 №-ан Калтаса кыдалаш школышто икымше классыште шинчымашым пога.