Тылыште тыршыше вес героемын лӱмжӧ – Назюкова (Ильчибаева) Тойбука Ильчибаевна

Сар жапыште тылыште тыршыше вес героемын лӱмжӧ – Назюкова (Ильчибаева) Тойбука Ильчибаевна. Тудын дене Киебакын У уремыштыже эн изи ӱдыржӧ Иринан суртыштыжо вашлийым. Тойбука кокай 1930 ий 1 августышто Тошто Яш ялеш шочын.

Ешыште 4 икшыве лийын, тудо кумшо. Ачаже, Ильчиков Ильчибай, сар деч ончычсо ийлаште предсельсовет, конюх лийын ыштен. 1941 ийыште сарыш кладовщик паша гыч январь тылзыште каен да 1942 ийыште увер деч посна йомын. Аваже, Ильчикова Тоймалче Янгаровна, колхозышто сºснам ончен, тӱрлӧ шала пашаш коштын.

Тунам, сар жапыште, шкет ӱдырамашлан ныл йочам ача деч посна нӧлталаш чот йӧсӧ лийын. Тойбука кокаят, кум классым тунем лекмеке, колхоз пашашке ушнен. Кочкаш лийын огыл, шукыж годым коншудым к¢рын, эгерчым ыштеныт, шошым, мландым кунчен, шуйшо пареҥгым кычалыныт, ложаш йоре мелнам кӱэштыныт, нуж шӱрым шолтеныт. Мо оҥай, Тойбука кокайын мутшо почеш, Керей вӱд йымач ракым ӱдырен погеныт, эрыктеныт да шолтен кочкыныт.

«Ӱдаш шошым пасум кольмо дене кӱнчена ыле, комдо гыч кид дене кышкен, шурным ӱденна, почешна кугурак-влак имне семын кычкалтын, тырмам шӱдырен каят ыле, тыге ӱдымо шурным рок дене петыреныт. Ӱдашлан семенам 7-8 кг дене вачеш пыштен 5 меҥге наре кужытыш нумалына ыле: эрвелеш да эше касвелеш, кечылан кок гана наҥгаена ыле. Шыже велеш шурным сорла дене тӱредынна. Кылтам, копна гай шогалтылын, ӱмбачынже ик кылта дене кумык левед коденыт. Вара кылтам имне дене идымыш шупшыктеныт, кугу каваным оптеныт. Пасу гыч поген пытарымеке, моторан машина дене шийыныт. Телым чодыра пӱчкаш Борсыкыш коштынна, Александровка гоч каена ыле. Чияш уке, капыште вынер тувыр да мыжер, йолышто – йондал. Кугурак-влак пушеҥгым сумырат, укшым руат, ме укшым погена да йӱлалтена ыле», – шарналта Тойбука Ильчибаевна. «Ала тулык улмемлан да ачам укелан кӧра ала-мо, мыйым эре йӧсӧ пашаш колтат ыле, – мутшым шуя Тойбука кокай. – Шарнем, 12 ияшем годым Калимулла пӧръеҥ дене мыйым Шилып вакш декыла кожла пӱчкаш колтышт: Калимулла пушеҥгым сумыра, мый укшым йӱлалтем. Тушто коньык ыле, имне-влак шукын ыльыч. Лесник пеш сай пӧртыштӧ илен, поян лийын, ушкалым ашнен. Улнырак вакш верланен. А ме Калимулла чӱчӱ дене Шоръялыште Байрашев Зайний дене илышна. Тунам Мали лӱман ӱдыржӧ изи ыле. Вес ганаже кеҥежым чодыра пӱчкаш адак Шилып кожлаш мийышна. Ту ганаже Тойбука лӱман ӱдырамаш дене илышна. Менгарай ден Назима йочашт ыле». Сар деч вара Тойбука Ильчибаевна Свердловский областьыште торф лукмаштат тыршен. Тушто Шоръял ӱдыр Марзена (мыйын авамын акаже) дене палыме лийыныт да келшаш тӱҥалыныт. 1955 ийыште Калтаса сабантуй деч вара Тойбука Шоръялыш йолташыж деке унала толын. Клубышто ончыкылык пелашыже Назюков Иван дене вашлийын.

Ту жапыште Иван Кемеровский область гыч отпускыш толын улмаш. Тушто стройкышто пашам ыштен. 50 ий наре пырля ваш келшен иленыт, 6 икшывым ончен куштеныт. Пырля ушнымеке, Иван павай ¢мыреш Ильич лӱмеш колхозышто тракторист лийын ыштыш, ончыч 20 ий Старый Холм бригадыште тыршыш, вара Шоръял бригадышке кусныш. Тойбука кокай ончыч стройкышто, вара, сулен налме канышыш лекмешке, Ильич лӱмеш колхозышто пашам ыштыш. Кугу Ачамландылык сар годым шкенжым чаманыде тыршымыжлан медаль-влак дене наградитлалтын. Тыгак оҥжым «Ава чап» медаль сылнештара. 50 ий наре ваш келшен иленыт, 6 икшывым ончен куштеныт. Иван павайын илыш дене чеверласымыжлан 19 январьыште 16 ий теме. Тойбука кокайым кызыт 11 уныка дене 12 кугезе уныкаже куандарат. Тудлан 1 августышто 90 ий темеш. Туге манын отат шоно: кызытат пеш чулымын тарванылеш, уш-акылже, шарнымашыже тугай яндар – самырык-влакат кӧранен кертыт.

Сар жапысе йоча-влак пашалан пеш чулым лийыныт. Шкеныштын нӧргӧ кап-кылыштым чаманыде, Сеҥымашым лишемдаш шонен, кугурак-влак дене пырля йӱдшӧ-кечыже тыршеныт. Нуно тунам шкешт нерген огыл, сарыште тушман ваштареш кучедалше-влак нерген шукырак шоненыт. Илыш неле лийын гынат, нуно тунемыныт, тыршеныт, куаненыт, йӧратеныт, ешым погеныт, йочам куштеныт…

Кова-влакын шке сар жапысе илышышт, пашашт нерген шарналтен мутланен шинчыме жап шижде эртен кайыш. Чон почын мутланышна, ятыр илыш йыжыҥ‰ым шарналтышна, фото-влакым лаштыклышна,шуко уым пален нална. Илыш умбакыже шуйна…

Л.Л. Тамиева, Киебак ял.