Калтаса районышто Еш, йӧратымаш да ӱшанле улмаш кечым палемденыт

8 июльышто районысо Культура пӧртыштӧ Еш, йӧратымаш да ӱшанле улмылан лӱмдалтше пайрем мероприятий эртен. Российыште тудым шукерте огыл, 10 ий ончыч веле, палемдаш тӱҥалыныт.

Еш – айдемылан эн тӱҥ, эн кӱлешан. Тиде кӱчык мутышто илышын пӱтынь шонымашыже.

Район пайремын тӱҥ герой-шамыч еш мужыр-влак лийыныт. Лач нуным эн ончыч район администраций вуйлатыше Ю.М. Садыров саламлен. Шке саламмутшым Юрий Минзарипович шкем аралаш кӱлмӧ гыч тӱҥалын: кызытсе коронавирус пандемий жапыште эн ончыч тиде илалше еҥ-влаклан кӱлешан.

Шке саламлымаштыже Ю.М. Садыров палемден, келшен илыше пеҥгыде еш – кугу пиал гына огыл, но тыгак кугу паша, тудлан награде – сай, таза, сеҥымашке шуышо икшыве-влак.

– Уло кумылын ятыр ий шке еш кылыштым йӧратымаш, порылык негызыште чоҥышо еш мужыр-влаклан тауштем, – каласыш Юрий Минзарипович. – Калтаса районышто тыгай еш ятыр, ме нунын дене кугешнена.

Тиде кечын почетан награде – «За любовь и верность» медаль дене Тошто Яш ял гыч Ахметшинмытым палемденыт. Аликай Камалтдинович ден Эльвира Кузьминична нылле ий пырля келшен илат. Нунын еш гына огыл, тыгак паша чак чумырен шога: коктынат сулен налме канышыш лекмекышт Тошто Яш школышто тыршеныт. Кум икшывым ончен-куштеныт, нунат шочмо ялыштым кудалтен каен огытыл, тыштак илат. Вич уныка коча ден ковам куандара.

Республикыште ятыр ий тыгак 50, 60 ий пырля илыше вате-марий-влакым чапландарат. Тиде гана республике вуйлатыше, район администраций деч саламлымаш ден пӧлекым Павасола ял гыч Салай Тимирбаевич ден Мария Николаевна Ахмадиевмыт налыныт. Нуно 60 ий пырля илат. Коктынат тиде ялыште шочын-кушкыныт, икте-весыштым изинек паленыт. 1959 ийыште 18 ияш Салай ден Мария ешым чумыреныт. Пашам йӧратыше вате-марий ӱмырышт мучко «Советская Армия» колхозышто тыршеныт. Мария сӧснам ончен, ушкалым лӱштен, тудын пашажым чап грамот, тауштымаш да Паша чап орден дене палемденыт. Салай Тимирбаевич комбайнер, водитель, экспедитор, вольыкым ончышо лийын тыршен. Ватыже семынак пашан ветеранже улеш. Куд икшывым ончен кугемденыт. Нунат ача-авашт семынак пеҥгыде ешым чумыреныт. Юбиляр-влакым 14 уныка да уныка-влакын 12 икшывышт куандарат. Кунам кугу еш пырля чумырга, Мария Николаевна гармонь дене шокта. Тиде пайремыштат Мария Николаевна шӱжарже Анисия Исликаевна дене гармонь дене шокталтеныт.

Пайремыш толшо куд еш мужыр пырля 50 ий илымым палемденыт.

Краснохолмский села гыч Умураковмыт 1969 ийыште автобус остановкышто палыме лийыныт. 18 ияш Тамара Михайловна пионер лагерьыште практике деч вара коваж деке унала каен, а Леонид Александрович армий радам гыч служитлен пӧртылмекыже, Карман ГРЭС-ыш пашашке пураш каен. Тиддеч вара нуно келшаш тӱҥалыныт, 1970 ий апрельыште сӱаным ыштеныт. Самырык еш Краснохолмский селаште илаш тӱҥалын.

Леонид Александрович Ильич лӱмеш колхозышто, Краснохолмский УТТ-то, Краснохолмский промыслово-геофизический экспедицийыште тыршен. Тамара Михайловнан илыш корныжо педагогика дене кылдалтын – ончыч 2№-ан Краснохолмский КШ-то пионервожатый, тӱҥалтыш класслаште туныктышо лийын ыштен, вара 3 №-ан Краснохолмский кыдалаш школышто. Вате-марий кум икшывым ончен-кугемденыт. Кова ден кочам шым уныка куандара. Икшывыштат пайремыш толыныт ыле, нунат ача ден аваштым шокшын саламлышт.

Вате-марий Илтубаевмыт Келтей ялысе клубышто вашлийыныт. Григорий Илтубаевич ден Зинаида Петровна 50 ий пырля илат. Еш оза ӱмыржӧ мучко «Родина» колхозышто тыршен. Зинаида Петровна Келтей эмлымверыште, вара Кӧтерем селасе эмлымверыште 30 ий утла санитарке лийын тыршен. Нуно кум икшывым ончен-кугемденыт, кызыт кандаш уныкашт куандара.

Павасола ял гыч Александр Тимиршинович ден Анисия Исликаевна Ахмадиевмыт йоча жап годсек палыме улыт. Икымше класс гыч пырля тунемыныт. Профтехучилищым тунем лекмеке, шочмо ялышкышт пӧртылыныт, колхозышто тыршеныт. Но ик жаплан нуно ойырленыт: Анисия, теплоизолировщик профессийым налмеке, Нефтекмск олашке илаш кусна, Александр армийыш кая. Служитлен пӧртылмеке, Александр Анисия деке туларташ миен. Тиддеч вара нуно ойырлен огытыл. Шочмо Павасола ялышкышт пӧртылыныт да колхозышто пашам ышташ тӱҥалыныт. Кум икшывым ончен-кугемденыт, 9 уныкашт уло.

Калтаса села гыч вате-марий Илтыбаевмыт Евгений Илтыбаевич ден Клавдия Николаевна Пермь кундемысе Кизил олаште, столовыйышто, палыме лийыныт. Клавдия Николаевна тушто пашам ыштен, а Евгений Илтыбаевич горно-промышленный училищыште мастер лийын, тиде столовыйыш кочкаш коштын. 1970 ий 6 мартыште нуно ешым чумыреныт. Ныл ий гыч Евгений Илтыбаевичын шочмо кундемышкыже, Калтасашке илаш куснат. Клавдия Николаевна шке пашажым умбакыже шуен, райрӱдысӧ столовыйышто пашам ышташ тӱҥалын да тыште 35 ий тыршен. Евгений Илтыбаевичым парторганизацийын пунчаже почеш РОВД-ке пашаш колтеныт – тушеч тудо сулен налме канышыш каен. Илтыбаевмыт кум икшывым ончен-куштеныт, 5 уныкашт уло, а Матвей кугезе уныкашт лач кочаж ден коважын 50 ий пырял илыме кечын шочын. Тиде коча ден ковалан кугу пӧлек лийын.

Калтасамыт Анатолий Павлович ден Мария Петровна Спиренковмыт Надеждин ялыште шочын-кушкыныт. Икте-весыштым изинекак паленыт: ик школышто тунемыныт. «Советская Армия» колхозышто изинекак тыршаш тӱҥалыныт: Анатолий комбайнер лийын, Мария, 8 классым тунем пытарымеке, ушкалым лӱшташ тӱҥалын. А сӱаным нуно руш йӱлам кучылтын эртареныт.1971 ийыште Анатолийым армий радамыш налыныт, самырык вате тудым кок ий вучен. Анатолий армий гыч пӧртылмеке, Спиренковмыт Калтаса селашке илаш куснат. Анатолий Павлович МСО-то пашам ыштен, Мария Петровна – йочасадыште. А сулен налме канышыш нуно коктынат «Агролес» гыч каеныт. Кум эргым нунуно ончен-кугемденыт. Кызыт коча ден ковам 4 уныка куандара.

Надеждин ялыште эше ик еш мужыр палыме лийыныт. Нина Николаевна Бишарова Надеждин участковый эмлымверыште медшӱжар, Василий Петрович – «Советская Армия» колхозышто комбайнер лийын тыршеныт. Самырык еҥ-влак ялысе клубышто вашлийыныт, келшаш тӱҥалыныт. Кунам Нинам Калтаса эмлымверыш кусареныт, Василий йӧратыме ӱдыржым ужаш манын, Калтасашке йолын коштын. Сӱан деч вара нуно Калтаса селаште илаш тӱҥалыныт. Василий Петрович МПМК-те пашам ышташ тӱҥалеш, ончыч тракторист, вара водитель лийын. 1986 ий гыч тӱҥалын сулен налме канышыш лекмекыже, «Вашке полышышто» водитель лийын тыршен. А Нина Михайловна Калтаса эмылмверыште тыршен. ™дыр ден эргым ончен-кугемденыт, кызыт нуным ныл уныка куандара.

Пайремыш толшо кажне мужырын шке пӱрымашыже, шке илыш корныжо, нуным чыламат пашам йӧратымаш, еш йӱлалан ӱшанле улмаш, икте-весым йӧратымаш да пагалымаш ушен шогат. Нуно куанымат, ойгымат ужыныт. Нуно тӱрлӧ улыт, но тыгодым келшен илыше, пеҥгыде, сай еш-влак.

Эше икмыняр мутым тиде пайрем нерген каласынем. Поснак концерт нерген. Пандемий жапыште чыла культура меропритяийым онлайн-формат дене эртареныт. Сандене артист-влакын выступленийыштым уло кумылын, шокшын вашлийыныт. Кристина Русиева, Эрик Мурсакаев, Ирина Карасева, Лилия Матвеева, Валентина Гиздельханова, Диана Петраева, Виктор Ванюшкин да «Конферансье» ушемын выступленийышт-влакым совым рӱж кырен вашлийыныт да ужатеныт.

***

Тиде кечын тыгак у еш шочын. Калтаса села гыч Ольга Буркацкая ден Олег Карпов у ешым чумыреныт. Тек нунын илышышт пиалан да кужу лиеш.

С. Аркадьева.