Обелиск воктеч эртымет годым, вуетым савалте

1 №-ан Калтаса кыдалаш школышто пашам ыштыше да тунемше да Кугу Отечественный сарыште колышо туныктышо ден тунемше-влаклан Шарнымаш обелискым почыныт

Жап чарныде ончыко куржеш. Шучко сар мемнан деч утыр торла да торла. Тудын нерген ме лач Сеҥымаш салтак-влакын шарнымашышт, кинофильм да книгала гыч веле палена. Эше тудын нерген мыланна обелиск ден шӱгарла-влак шарныктарат. Нуно ик йӱк лукде кавашке ончат да мыланна подвиг, чап, колымаш да колыдымаш нерген шарныктат.

Сарыште колышо салтак-влакым шарныме лӱмеш мемнан районысо кажне ялыште обелиск-влак шогат. Эше ик тыгай шарнымаш знак Калтаса селаште почылтын. 12 августышто 1 №-ан Калтаса кыдалаш школ территорийыште пайрем шӱлышыштӧ тиде школышто пашам ыштыше да тунемше, но Кугу Отечественный сарыште колышо туныктышо ден тунемше-влакым шарныме лӱмеш обелискым почмо.

Обелиск курымашлык тулйылмым (вечный огонь), шӱдырым да пером ушештара да профессиональный ден воинский кылым шарныкта, вет туныктышо-влак кеч-куштат ончылно улыт. Гранит плиташте сарыште колышо да сеҥымаш ден пӧртылшӧ салтак-влакын фамилийыштым возымо.

Школ оралтыште обелискым шогалташ педагогика пашан ветеранже, школ музейын вуйлатышыже Апсаликова Любовь Николаевна шукертак шонен коштын. Тудын шонымашыже дене школ коллективат келшен. Памятникым шогалташлан оксам погеныт. Кӧлан школын историйже, сарыште колышо салтак-влакым шарнымаш шерге лийын – оксам пуэныт. Тыгак туныктышо, тунемше, нунын ача-авашт, школын ончычсо выпускникше-влак тиде поро пашашке ушненыт. Проектын тӱҥ меценатше-влак – 1986 ийысе выпускник Алексей Васильевич Голубков ден 2001 ийысе выпускник Кирилл Владимирович Байдуганов лийыныт. Обелискын проектшым илышыш тыгак тиде школын выпускникше Вадим Викторович Шараев шыҥдарен.

Обелискым Кугу Сеҥымашлан почаш шоненыт, но коронавирус пандемийлан кӧра тидым ыштен огытыл. Тыгак 22 июньыштат тиде амалланак кӧра почын кертын огытыл. Туге гынат тиде кече толын шуын. Палемдыме жаплан школ территорийыш туныктышо, школын ветеранже, ӱжмӧ уна-влак погыненыт. Активист-волонтер-влак чылаланат шарнымаш пеледыш – йошкар гвоздике-влакым – шалатен лектыныт. Россий ден Башкортостанын гимнже-влак йоҥгалтыт да чарнат. Школ директор Кутлубаева Наталья Рашидовна пайрем митингым почын.

– Мемнан школышто пашам ыштыше да тунемше да сарыште колышо туныктышо ден тунемше-влаклан памятниклан проектым ыштымаште, вара тудым почмаште участвоватлыше чыла еҥлан кугу таум каласем, поснак кугу тау мемнан спонсорна-влаклан, – каласыш Наталья Рашидовна. Кычалме паша, памятникым ыштыме историй нерген каласкалышыла Апсаликова Любовь Николаевна шинчавӱдшым кучен кертын огыл.

– Таче ме обелискым Российыште илыше кызытсе тукым мыланна тыныс илышым пӧлеклыше, Кугу Отечественный сарыште шке вуйыштым пыштыше салтак-влакым шарнен илышт манын, почына. Памятникым почаш проектын меценатше, инициатор-влак да спонсор-влаклан ӱшаныме. Тиде – 1966 ийысе выпускник генерал-майор Виталий Шамшиевич Алеев, 1986 ийысе выпускник Алексей Васильевич Голубков, школ музей вуйлатыше Апсаликова Любовь Николаевна, 1 №-ан Калтаса кыдалаш школын директоржо Кутлубаева Наталья Рашидовна да обелискым ыштыше Шараев Вадим Викторович.

Погынышо калыкым тыгак район администраций вуйлатышын алмаштышыже Алексеева Елена Анатольевна саламлен.

Герой-влакым районышто шарнен илат манын, тудо палемден.

– Пытартыш ийлаште районышто Павасола, Васола, Калмиямучаш, Кӧгерчен, Тошто Холм, У Оръямучаш, Аткӱл, Кокла Качмаш яллаште обелиск-влакым почмо, – палемдыш Елена Анатольевна. – Сеҥымашын юбилейный ийыштыже школ территорийыште адакат ик обелиск почылто.

Тыгак погынышо калык ончылно Калтаса районын Почетан еҥже, педагогика пашан ветеранже Михаил Илтубаевич Илтубаев, школын выпускникше-влак А.В. Голубков, В.А. Алеев, В.В. Шараев, школын туныктышыжо Татьяна Владимировна Круговых выступатленыт.

Ксения Чукавинан лудын пуымо почеламутшо уло шӱм-чоным тарватен.

Митингым вӱдышӧ, школын туныктышыжо-влак Галина Чукавина ден Артур Кагиров, Калтаса школын героический историйже нерген каласкалныт, тиде школышто пашам ыштыше да тунемше-влакын лӱмыштым лудын пуэныт. Нуно чыланат сарыште коленыт, но ӱмырешлан самырык лийын кодыныт. Кӧн пӱрымашышкышт сар керылт пурен, кӧ кредалын да колен, кӧ Берлин марте шуын, нуным ик жап шып шоген шарналтеныт.

А финал точкым пайремыште Ирина Сапиева шынден. Тудо чылан йӧратыме да палыме «День Победы» мурым шергылтарен. Тышке толшо кажне еҥ обелиск воктеке пеледышым пыштен да сарыште колышо-влаклан вуйжым савен.

Герой-влак огыт коло. Нуным шарнен илыше-влакын родо-шочшыштын, лишыл еҥыштын шӱм-чоныштышт илат. Шарнымаш тиде – пагалымаш гына огыл, тиде герой-влакын подвигышт да лӱддымылыкышт ончылно вуйым савымаш. У обелискат патриотический воспитаний рӱдерыш савырна манын ӱшаныме шуэш. Тыгак тышке Калтаса селаште илыше калыкат толаш тӱҥалеш да сарыште колышо салтак-влакым, мыланна тыныс илышым пӧлеклыше-влакым, шарналта.

С. Аркадьева.