Нефтекамск олаште черетан ялозанлык ярминга эртен

Шыже – ялозанлык ярминга жап. Нефтекамскыште тыгай ярминга-влак ынде коло-кумло ий наре эртат. Тышке воктен верланыше районла гыч ялозанлык сатум ыштен лукшо-влак погынат. Конешне, тыште кажне ийын мемнан районысо ял калыкат участвоватла. Нуно шке пакчаштышт ончен куштымо саскам, шылым да молымат ужалат.

Тиде ганат мемнан район гыч ярмингашке коло утла машина тарваныш. Ужалымаш чулымын каен. Ола калык пареҥгым, ковыштам, шоганым, чеснокым, йошкарушменым, кавуным кумылын налын. Мӱйым налаш тыланыше-влакат ятыр лийыныт. Мемнан районысо мӱкшым ончышо-влак мӱйым уло ола калыклан ситарен кертыт. Тиде отрасль мемнан районышто пытартыш ийлаште чотак вияҥын.

– Шыжымсе ялозанлык ярминга-влак ола калыкланат, ялысе-влакланат пайдале улыт, – каласкала Калтаса ИКЦ-ын вуйлатышыже Дмитрий Вахитов. – Ола калык тыште шкаланже кӱлеш сатум запас дене налын кода, а ял калык утыжым ужала да кеч изишлан еш бюджетшым пойдара.

Ярмингаште тӱҥ шотышто посна сурт озанлык-влак участвоватлат. Кугу рынкылашке нунылан шке сатуштым ужалаш нелырак, сандене тыгай ярмингалаште нуно уто сатуштым ужален кертыт. Кажне ийын ярмингаште ик еҥ-влакак участвоватлат манам гын, йоҥылыш ом лий, докан. Шукыштлан посна сурт озанлык гына еш бюджетым пойдара. Тидын дене нуно илат – шке оралтыштышт вольыкым ончат, пакчаште тӱрлӧ саскам куштат, вара утыжым пазарыште ужалат да тыге оксам ыштен налыт.

Ярмингашке районнан чыла ялже гыч толыныт ыле, очыни. Вате-марий Илтубаевмыт – Александр Григорьевич ден Елена Вячеславовна Васильевке ял гыч улыт. Ярмингашке нуно пакчаште ончен куштымо чыла саскам конденыт: пареҥгым, кешырым, йошкарушменым, ковыштам, шоганым, чеснокым.

– Ме гын латвич ий наре тыгай ярмингалашке коштына, – каласкала Александр Григорьевич. – Мемнан ялна ончычат кугу огыл ыле, а таче гын, улыжат лу пӧрт веле кодын. Шкеат умыледа, очыни, посна сурт озанлыкым кучыде тыште илен лекташ ок лий. Тудым ончен куштен да ужален веле оксан лияш лиеш. Калык сатунам куанен налеш. Экологий шотышто сай сатум чыланат аклат.

Васильевка ял чыла корно деч ӧрдыжтӧ шинча манына гын, йоҥылыш огына лий дыр. Йырваш чодыра. Тыште, чыла шотыштат экологический сай сатум ончен куштат. Садлан тудлан йодмашат кугу.

Тынбахте ял гыч Федор Надырович Бадретдиноват тыгай ярмингаште кажне ийын участвоватла. Тиде гана тудо пареҥгым, кавуным, кешырым, йошкарушменым ужален.

– Кешырым, вигак налын пытарышт, – куанен ойла тудо. – Эркын моло сатумат ужалена.

Федор Бадретдиновын сатужым ончен куанет: кавун – кугу, пареҥгыжат тыгаяк, пуйто нуным ялозанлык выставкылан ямдылыме – пареҥге мушкындо кугыт, ару, тӧр. Кок сорт: иктыже – нарынче-ошо, весыже – шем-йошкарге. – Пареҥгым мый дечем дачник-влак сортым вашталташ налыт, – ойла Федор Надырович.

Пареҥге ярмингаште ик эн тӱҥ сатулан шотлалтеш. Ола калыкат тудым куанен налеш. Оласе супермаркетлаште тудым идалык мучко ужалат гынат, тудо шерге, эше кӧ пала, тудым куштымо годым могай гына «ГМО-м» кучылтын огытыл.

Шокшо эллаште урожайым кок гана налаш манын, мом гына огыт кучылт. Сандене ола калык уло кумылын ялыште ончен куштымо пареҥгым налеш. Акшат шерге огыл, тазалыкланат пайдале.

Тыгак пареҥгым Тогыний ял гыч Константин Кисамутдиноват конден ыле. Тудо сатужым вашке гына ужален пытарен. А эн тӱҥ сату тудын мӱй лийын. Тудо пытартыш ийлаште мӱкшым ончаш тӱҥалын. Мӱйымат ял калык пеш вашке налын пытарыш.

– Кум литран банке мӱйым мый тӱжемат кандаш шӱдӧ теҥге дене ужалем, – ойла Шоръял гыч мӱкшызӧ Альберт Асылбаев. – Тений мӱй шуко, сандене акшат волен. Но ме садыгак парыш деч посна огына код. Мӱй шукылан кӧра акым волтена.

Ярмингашке Асылбаев Никита эргыж дене толын. Тудо ачажын икымше полышкалышыже улеш – мӱкшотарыштат да ужалымаштат. Асылбаевмытын 50 мӱкш ешышт уло.

– Мыйын мӱкшотарем пакча шеҥгелне, – каласкала Альберт. – Тиддеч посна мланде, трактор уло. Вольыкым шуко ончена. Посна сурт озанлык мемнам пукша да йӱкта. Но тыгодым пашамат тыршен ыштыман.

Нефтекамск олаште ярминга сайын эртен. Тольык вот ярмингаште шылым гына ужален огытыл. Ялыште шорык, ушкал, сӧсна шылымат ыштен луктыт, конешне. Ярмингаште нуным ужалаш куштылго огыл. Санитар нормо дене келшышын, тудым пазар ден ярмингалаште ужалаш холодильник кӱлеш. Ярминга площадкыште холодильник дене пырля эше генераторат кӱлеш. Тидлан ужалыше-влак ямде лийын огытыл улмаш. Вес ийлан чыла сай лиеш манын, ӱшаныме шуэш. А кызыт перекупщик-влаклан ужалат, вес семын нигузе ок лий.

Ю. Шамсутдинов.