Нунын пашашт осал паша-влакым почаш

Ала-кушто ала-кӧм пуштыныт, ала-кушто ала-мом шолыштыныт, кушто дыр аварий лийын, уголовный пашам тарватыме, осал пашам почмо… Молан дыр тыгай увер-влакым калык кумылын лудеш. А кӧ вара тиде увер-влак дене пашам ышта, кӧ тудым мемнан редакцийыш колта. Конешне, погонан еҥ-влак, кӧ правопорядкым да мемнан ласкалыкнам арала. Таче нуно шкеныштын профессиональ пайремыштым – Элкӧргӧ орган пашаеҥ-влакын кечышт – палемдат. Таче ме тендам кӧ осал пашам ыштымым почмаште тырша, нунын дене палыме ыштена, дознаватель ден следователь-влак нерген каласкалена. Нунын пашаштым мемнан лудшына-влак, очыни, детектив сериал-влак гоч гына палат. Мыланем гын следовательын профессийыже ик эн ӧрыктарыше лийын кодеш.

Россий МВД-ын Калтаса районысо пӧлкажын следствий пӧлкаже. Тыште ныл пашаеҥ тырша: следствий пӧлкан вуйлатышыже, юстицийын майоржо Хурматуллин Юнир Ханифзянович да кум следователь ­— юстицийын старший лейтенантше-влак Козлов Василий Алексеевич, Зайруллина Светлана Евгеньевна, Хаматов Артур Разумович. Нуно шке пашаштым сай палыше профессионал улыт. Осал пашам ыштымым почашлан, нуно паша верыштышт илаш ямде улыт.

Конешне, чыла следователь дене мутланаш ыш логал, туге гынат ме нунын пашат дене палыме лийна. Мыланна следовательын пашаж нерген Василий Козлов каласкалыш.

– Мемнан коллектив келшен илыше да пашам йӧратыше, – ойла старший лейтенант. – Кажныжын шке пашаже. Мый тӱҥ шотышто транспортный проишествий, калыкым ондалкалымаш, погым шолыштмаш дене кылдалтше паша-влакым лончылем. Артур Разумович осал паша-влакым дистанционно шуктымо – банк карте гыч оксам шолыштмаш, калыкым ондалкалымаш да молат – лончыла. Светлана Евгеньевна наркотик дене закондымын пайдаланымаш, шолыштмаш да тазалыклан эҥгекым ыштымаш дене кылдалтше паша-влакым лончыла. Юнир Хурматуллин мемнан пашанам вуйлатен шога. Тудат, конешне, уголовный паша-влакым шымла. Тӱҥ шотышто тудо неле паша-влакым налеш, тидлан вет паша стаж ден опыт кӱлыт. Тудын паша стажше 18 ий, ме гын, полиций пӧлкаште 6,5-8 ий веле тыршена.

Василий Алексеевичын мутшо почеш, следователь-влакын пашашт ятыр. Сандене нуно ни каныш, ни пайрем кечым шотыш налде пашашке лектыт. Личный жапым тыште огыт ончо. Нунылан родо-шочшышт ден лишыл еҥыштын умылымышт эн тӱҥ.

– Нунын полышышт деч посна нигузе ок лий, – каласкала умбакыже Василий Козлов. – Конешне, ӧпкелат, но чытат да умылат. Пашам почмаште нунат изи огыл рольым модыт.

Следствий пӧлкан пашаеҥже-влак районышто лийше чыла осал пашам почаш тыршат. Тӱҥ шотышто тиде – шолыштмаш. Осал пашам ыштыше-влакым садыгак ик жап гыч пален налыт. Ыштыме осал пашан 79 процентше почылтеш.

Следователь-влакын пашаштым сериаллаште ужаш лиеш. Тушто нуно осал паша-влакым пеш писын почат. Тидын шотышто Василий Алексеевич ойла: «Тиде авторын шонымыжо, тушеч лач 5-10 процентше гына почылтеш». Нунат, мемнан следователь-влакат, конешне, осал пашам ыштыме верышке эн ончыч толыт, обстановкым шымлат, эксперт полшымо дене кыша-влакым муыт – чыла тиде осал пашам ыштымым почаш полша. Генетикымат муыт. Кушто вӱр пырче, але шӱвылвӱд але окурко – тыгай годым осал пашам почаш куштылго огыл. Биологий дене экспертизе пеш шерге да эше кужаш ышталтеш. А следователь-влаклан 2 тылзе жап гына пуалтеш.

– Кунам осал пашам почмо огыл, ала-кузе йӧндымын чучеш, – шуя шке мутшым умбакыже старший лейтенант. – Тудым почаш манын чыла ышташ тыршет, уло йӧным кучылтат. Но кунам чыла йӧным кучылтмо, «кӱнчаш» нимом, лач тунам умылет – эҥгекыш логалше еҥлан нигузе полшен от керт. Районышто ик осал пашат ынже ышталт ыле, но тыгайым кызыт але нигузе ышташ ок лий.

Следовательын мутшо почеш, районышто шуко осал паша икымше гана ышталтын, икманаш, еҥ-влак икымше гана йоҥылыш корныш тошкалыныт. Шуко осал паша шоныде ышталтеш, тӱҥ шотышто корнысо аварий-влак. Тиде моткоч неле осал паша, аварийыш логалше еҥын родо-шочшыжо-влакын ойгыштым ужаш чынжымак неле.

– Уголовный паша шотышто мемнан шаблон уке, – ойла Василий Алексеевич умбакыже. – Кажне случай икте-весышт деч ойыртемалтше. Шоналташ гын, ик статья, мутлан, шолыштмаш. Туге гынат кажне паша ойыртемалтше. Южгунам икмыняр кече почела эҥгекыш логалше еҥ дене гына пашам ышташ логалеш. Мемнан пашаште изи гына мелочат кугу полышым ончыктен кертеш. Мутлан, маникюр дене кылдалтше пашам почна. Тиде банк карт гыч оксам шолыштмаш ыле. Видеокамерыште шолыштшо еҥын тӱсшӧ ок кой, но тудым лач маникюржо гыч пален налме.

Кажне шымлымаш следовательлан изи профессионал сеҥымаш да кеч-могай осал пашам почмаш кумылым нєлта. Тидымат палемдыман, кажне уголовный паша – тиде айдемын пӱрымашыже. Тыште йоҥылыш лийман огыл. Нуно, следователь-влак, ситуацийым шымлат, тыште кӧ титакан да кӧ чын, пален налшаш улыт.

Теве тыгай, иканаште ончалмаште, ӧрыктарыше профессий. Тиде каныш ден пайрем кече-влакым шотыш налде пашаште лиймаш, тиде йӱд дежурство, тиде допрос, тиде паша. Чыла тиде кугу чытымашым да кӧргӧ вийым йодеш. Но тиде моткоч кӱлешан да поро паша.

О. Айгильдина.