Орина кувавай

Пӧртылташ ыле уэшлан самырык жапым,

Шўшпык муро йўкан сылне кеҥеж касым.

Волаш ыле, памаш воктеке кид кучалтын,

Урем дене кошташ ыле, волгалтмеш саташен!

Орина кувавайым кӧ ок пале? Изыжат, кугыжат уремыште вашлиеш гын, мўндырчынак шыргыжалыт. Тудо ондак таза-эсенлыкедым йодыштеш, чийме-шоҥалме вургемедым ончыштеш, тупет коштымеш вўчка да пеш вашке ужата. Орина кувавай умыла, кажне еҥын шке сомылжо. Кеч-кє денат ваш шогалын кужаш жап огеш мутлане, чеверласа да шке корныжо дене ошкылеш. Ӱмбалан чийыме вургемже ару, чатка. Вуйыштыжо пеледышан шовыч, йолыштыжо йылгыжалтше калош, пача меж дене пидме ош носки. Пенсий окса налме кече кугу пайрем. Кувавай эрдене эрак кынелеш, чайым шолтен йўэш. Сондыкшо гыч мотор вургемым луктеш, уэш-пачаш чиен ончыштеш. Тиде кечын ўмыреш пырля илен эртарыме йолташ-шамычым вашлиеш. Кє коштын кертеш, окса налаш почтышко мият. Икте-весыштым вашлийыт, эртыше жапым шарналтат, кумылышт нӧлталалтеш. Кевытышке пурат, ик жап тушто кутыркален шогат, мыскарамат колтат.

Орина кувавай почеш кодын пура, тушто кужашырак кучалтеш. Сату ужалыше Оксана, кувавайлан шинчаш лўмын пўкеным ямдылен.

Пурышо-лекше еҥже тудын дене мутланыде ок кае.

– Сай-эсен улыда? Мотор акай-влак! – ышталеш, шыргыжалеш.

– Ой, кувавайна толын! Сай, пеш сай!

– Йӧра туге гын, – манешат, ик жаплан шып лиеш.

– Налшаш сатуда уло?

– Уло. Йӧра, черет кўчыкемже, мый изиш шинчем, каналтем. Мылам нигушко вашкаш.

– Кузе от вашке, уремыште илыш могай? – мане черетыште шогышо Марена.

Тудо Оринам умыла. Вет Алыксий таче пенсий окса налаш почтышко шке толын. Кевытышке пурыде ок кае. Чынак омса «кочырик» шоктен почылто. Ик йолжым шўдыралтен шоҥгыъеҥ пурыш, ик жаплан омса воктен кучалте. Шинчаже ятыр молемын, чыла еҥым паленат ок шукто. Но Оринажын мотор шовычшым мўндырчынак ужеш.

– Э-э, Алыксий, шогал черетыш, мыйын почешем лият! – манеш Марена.

– Йӧра, пеш йӧра! – вашешта тудыжо, а шкеже Орина кувавай велке пеш ончыштеш. Тудыжо шинчажым окна велке савыралеш, уждымыла коеш.

– Сай улат Орина! Мый почтышто тыйым ышым уж, оксадым нальыч? – йодо.

– Нальым, – мане да шып лие.

«Ынеж ойласе», Алыксий шоналтыш да эркын черетыш шогале.

Нунынат ыле ямле пагытышт. Алыксий Оринам модмаште вашлие. Ик-кок гана мотор ўдырым кушташ ўжӧ. Тудыжо пеш чот вожыльо гынат, лекте. Изи шўмжӧ лектын вочшашла тӧрштыльӧ. Тунам рвезе ўдырым мӧҥгыжӧ шумеш ужатыш. Эрлажым ял калык манеш-манешым шаркалыш. Пуйто Соня акаже торф лукмо гыч пӧртылеш да Орина Алыксийлан марлан лектеш. Рвезе тыгай уверлан куаныш веле. Ешым погаш тудлан жап шуын. Но нунылан пырля лияш Юмо ыш пўрӧ. Оринан акаже пӧртыльӧ, шуко вургемым кондыш, Алыксийым ыш келыштаре, аважымат ойлен сеҥыш. Оринам пошкудо ялыш марлан шынден колтышт. А рвезыеҥ пелне товар пашам шуктен кошто. Йот элыште суртеш пурыш. Ик эргыже шочо. Кужаш жап йӧратыме ўдыржӧ нерген нимом ыш пале. Оринанат илышыже пеш неле лие. Марийже ятырлан ийгот дене кугу ыле, пеш осал да чаҥга. Аваже гын чылт вувер кува. Ӱдыръеҥ кужу жап чытен илыш, икшывыже лугыч кайыш. Ик эрдене чийме вургемжым мешакышке оптыш да мӧҥгыжӧ, аваже деке йолын ошкыльо.

А Алыксийже шоҥгеммеке, нигӧлан йӧрыдымаш лийын шочмо ялышкыже, аважын шўкшє пӧртышкыжӧ толын пурыш. Вот ынде тудат шкетынак илыштеш. Ик йолжо ден вес йолжо мўндыркӧ ок кае. Вашлийме годым Оринам пырля илаш ўжеш да тудыжо ок келше.

Теве кувавай кенет верже гыч тарваныш, тыш-туш ончале, кевыт гыч лекте. Шеҥгечше шоҥгыъеҥ шинчавўд йӧре ончен кодо. Молан тудо йўк деч посна шортеш? Молан? Ала йӧратыме еҥжым пытартыш гана ужеш?

Но тыгак лие. Эрлашыжым «Алыксий кугызайна колен» шоктыш.

Орина кувавай тыгай уверым кольо, йӧратыме еҥжым пеш чот чаманыш, шкенжым шке вурсыш. Вет тудо эше коштын кертын, сурт сомылымат шуктен. Эше изиш, изиш гынат пырля илен кертыт ыле. Тудо ўмыреш ял калык дечын, мане-манеш деч вожылын илыш.

Орина кувавай Алыксийжым пытартыш корныш ужаташ ыш мие. Лач тошто чыве вўта ўмбаке эплын кўзыш, йӧратыме еҥжым шўгарлашке пуртымеш ончыш. Чонжо канымеш шыпак шорто. Тидым нигӧ ыш уж, нигӧ ыш кол. Ойган ўдырамаш ик жап вўта ўмбалне возын, шинчажым кумалтен кийыш. «Ала мыйжат тыгак колен колтем?» – шоналтыш, но уке. Тудо шинчажым почо, адакат яндар кавам ужо. Лач чодыра ўмбалне мамык гай ош пыл-влак лапчыкын –лапчыкын ийын эртат.

– Эрлалан игече молемеш, йўр тўҥалеш, пакчаемыж лиеш, – мане да эркын вўта ўмбачын волыш, пӧртышкӧ пурыш.

Зинаида Тимирбаева – Аршаш.